Języki talonbacko-harruńskie

Gbaṛi wehham-u-'Ađezȝayin ܩܒܠ ܘܚܡ ܫܜܨܝܢ Czytasz artykuł z serii Korytarz Talonbacki.

Mowa: Języki talonbacko-harruńskie (PTH) · Język adezaski (Słownik) · Język czaaż · Język heruski Cywilizacja: Miasta-państwa Talonbatu (Adera) · Historia · Religia · Adezowie · Kpabare · Ɛawaant · Ród Heru Pozostałe: Talonbat · Serce Demiurga · Wielki Talonbacki Basen Artezyjski · Dazag Harim

Języki talonbacko-harruńskie
Zasięg	Pustynia Południowa (Talonbat, Kpabare, Zagórze Harruńskie) Ajdyniriana (zachodnie rubieże) Kanisja
Klasyfikacja	Jedna z rodzin językowych Kyonu
Protojęzyk	PTH
Podział	Język prototalonbacko-harruński (†) Języki talonbackie Język prototalonbacki (†) Język adezaski (talonbacki właściwy) Język czaaż Język heruski Języki harruńskie Język protoharruński (†) Języki i dialekty Harrunu
Conlanger-1	tbh.
Obszar występowania języków talonbacko-harruńskich.
Lista conlangów

Języki talonbacko-harruńskie — rodzina języków i dialektów używana w środkowo-zachodniej części Kyonu, na obszarze Wielkiej Pustyni Południowej oraz rubieży Kanisji i Ajdyniriany, przez ludy zamieszkujące tereny Harrunu i Talonbatu. Języki te dzielą się na dwie główne grupy - grupę wschodnią (harruńską) oraz zachodnią (talonbacką). Grupę talonbacką tworzą języki adezaski oraz czaaż (wraz z dialektem Kpabare), a także wywodzący się z czaaż język heruski. Grupa harruńska jest natomiast zdecydowanie bardziej różnorodna. Składa się z wielu dziesiątek bliżej lub dalej spokrewnionych języków, używanych na bardzo dużym obszarze, od północno-zachodnich rubieży Ajdyniriany aż do Morza Płomieni na południu. Zarówno języki talonbackie jak i języki harruńskie wywodzą się najprawdopodobniej ze wspólnego prajęzyka, rekonstruowanego w formie języka prototalonbacko-harruńskiego (PTH).

Klasyfikacja

Języki talonbackie

W skład grupy języków talonbackich wchodzą 3 języki, którymi posługuje się około 455.000 ludzi. Są nimi: język adezaski, zwany również talonbackim lub talonbackim właściwym (około 400.000 użytkowników), język czaaż (około 50.000 użytkowników) oraz język heruski (około 5.000 użytkowników). Bardziej trafnym może być jednak określenie grupy talonbackiej jako pojedynczego kontinuum dialektalnego, rozciągającego się na osi wschód-zachód. Niemal każda wioska, miasto-państwo czy oaza posiada swój własny dialekt, zbliżony do mowy swoich najbliższych sąsiadów. Różnice w dialektach akumulują się więc wraz z odległością. Mianem języka adezaskiego określa się dialekty wschodniotalonbackie, jego pisana wersja opiera się o mowę świętego miasta Adera. Język czaaż obejmuje natomiast dielekty zachodniotalonbackie, z formalną i skodyfikowaną wersją opartą o dialekt miasta C̣xâz. Język heruski jest natomiast mową wygnanego stulecia temu Rodu Haru. Najbardziej ekstremalne punkty tego kontinuum to adezaski dielekt miasta Ađeyin oraz czażyjskie dielekty obszarów na zachód od Dazag Harim.

Do wspólnych cechy języków i dialektów talonbackich należy między innymi: podstawowy szyk zdania OSV; popularne używanie liczby pojedynczej rzeczownika z liczebnikiem; zaimki doczepiane do rzeczowników jako postfiksy; występowanie przymiotnika po rzeczowniku; brak samodzielnych czasowników "być" i "mieć"; a także zanik mlasków, charakterystycznych dla języków harruńskich oraz PTH.

Języki harruńskie

Języki harruńskie to grupa niezwykle różnorodnych i słabo zbadanych języków, którymi posługują się rdzenni mieszkańcy Harrunu oraz Zagórza Harruńskiego, na południu obszar ich występowania sięga aż Czerwonych Ziem Morza Płomieni. Jest ich prawdopodobnie około 80-100, wiele z nich dzieli się z kolei na mniejsze dialekty regionalne. Wyróżniają się na tle języków Ajdyniriany (a także ogólnie języków Kyonu), powszechnym występowaniem wśród nich głosek mlaszczących. To czyni języki harruńskie główną grupą języków mlaskowych Kyonu. Do języków harruńskich należał także język starożytnej cywilizacji harruńskiej.

Znaczna większość ma kilkaset, a często nawet ledwie kilkadziesiąt użytkowników. W roku wspólnym do najważniejszych i najbardziej używanych języków harruńskich należą przede wszystkim: język mieszkańców Mewaramu oraz rodzima mowa rodu Kejów, władających de facto imperialną prowincją Wardii Zachodniej. W czasach wcześniejszych ta rodzina językowa dominowała na całym zachodnim obszarze Ajdyniriany, została jednak w znacznej mierze wyparta przez przybyłe z Todsmerszczyzny języki wardyjskie. Migracja wardyjska miała miejsce około 2700 lat przed rokiem wspólnym. Jest ona przyczyną współczesnej izolacji języka Mewaramu od reszty rodziny, a także wyparcia większości jej użytkowników na nieprzyjazne tereny Harrunu lub ich asymilacji.

Pokrewieństwo z innymi językami

Postulowane jest odległe pokrewieństwo między językami talonbacko-harruńskimi a przynajmniej niektórymi z języków kontinuum pinusko-buańskiego obszaru Dzikich Ziem, przede wszystkim tamtejszych języków mlaskowych, jakich jak język n~e. Nie jest to teoria potwierdzona, cieszy się jednak niemałym poparciem w kręgach badaczy. Nie ma jednak zgody co do natury takiego domniemanego pokrewieństwa, co jest przyczyną kontrowersji podobnych do tych na temat natury i kierunku migracji języków talonbacko-harruńskich.

Według teorii o migracji z zachodu na wschód, obszar Dzikich Ziem mógł być miejscem oryginalnego występowania PTH. Jego użytkownicy opuścili ten region przed wieloma tysiącami lat, przebywając Wielką Pustynię przez Korytarz Talonbacki. Języki mlaskowe Dzikich Ziem są natomiast potomkami PTH lub pokrewnych mu języków, których użytkownicy nie zdecydowali się na wędrówkę i pozostali w swojej praojczyźnie.

Według alternatywnej teorii, zakładającej migrację ze wschodu na zachód, języki Dzikich Ziem są pozostałością antycznej, być może nawet pierwszej, fali migracji której udało się przebyć Korytarz Talonbacki. Fala ta dotarła bardzo daleko na zachód, została następnie odcięta od pozostałych członków rodziny przez znaczne odległości oraz trudne do przemieszczania się obszary. Poprzez tysiąclecia izolacji od języków talonbackich oraz intensywny kontakt z okolicznymi językami, wyewoluowały one w sposób wyraźnie odmienny od języków swoich dalekich krewniaków. Zwolennicy obu teorii wspólnie postulują jednak uznanie niektórych języków Dzikich Ziem za osobną, trzecią, gałąź języków talonbacko-harruńskich lub osobną, lecz spokrewnioną rodzinę językową.