Inskrypcja z Nisary — królewska inskrypcja naskalna, wykuta na rozkaz starożytnego ajniadzkiego króla Mindujaty (ajn. Minduyâta [mindujɐta]) około roku X. Składa się z 26 linijek tekstu w klasycznym języku ajniadzkim, podzielonych na 3 części. Po lewej stronie wyryta jest podobizna samego Mindujaty, w pozie zwycięzcy, z łukiem i włócznią, depczącego swymi stopami pokonane i płonące miasto. Z tego powodu Inskrypcja z Nisary znana jest także jako inskrypcja o zniszczeniu [miasta] Qiźuvatni. Pomimo tego, że w roku wspólnym inskrypcja znajduje się z w oddaleniu od wody, w czasach Wschodu Starożytnego znajdowała się ona tuż nad brzegiem dużej rzeki, w klasycznym języku ajniadzkim zwanej Ŝovariyaṣê (najprawdopodobniej na wpół mityczna Ŝvaeryazhi z późniejszych tekstów ajdyniriańskich).
Nazwa
Etymologia
Nazwa inskrypcji bierze się od starożytnego ajniadzkiego miasta Nisara, położonego w odległości niecałych 2 kilometrów na południe od niej. Pomimo tego, że w roku wspólnym po Nisarze pozostają zaledwie ruiny, jest to w istocie jedno z niewielu miast ajniadzkich, które przetrwały upadek Imperium Świtu oraz koniec Wschodu Starożytnego. Miasto znane było kejreńskim, szomemskim oraz olseskim handlarzom. Pobliska monumentalna inskrypcja, której znaczenie zostało zapomniane wraz z końcem epoki brązu, była zaś silnie z nim utożsamiana.
W niektórych językach Kyonu obiekt ten nosi jednak inne nazwy. W starożytnym języku ajniadzkim określano go najprawdopodobniej mianem Raqsanu Minduyâtaze [raqsanu mindujɐtat͡se], czyli "Zemsta Mindujaty". Nazwa ta jest jawnym nawiązaniem do samej treści oraz tematyki inskrypcji. Pojawia się na kilku różnych zachowanych fragmentarycznie tabliczkach ajniadzkich, datowanych na czasy po wykuciu Inskrypcji z Nisary i opisujący miejsce znajdujące się w pobliżu tego miasta. Analogiczna nazwa pojawia się w jednym tekście cherynejskim.
Inskrypcja wykuta została na niemalże pionowym klifie, wznoszącym się na wysokości 67 metrów ponad otaczający go teren. Klif ten jest częścią niskiego pasma wzgórz, które wyznaczają granicę równiny rozciągającej się na południe od nich. Teren opada z zachodu na wschód, klif znajduje się zaś zaledwie kilka kilometrów na wschód od miejsca otwarcia się doliny. W roku wspólnym obszar ten jest pokryty w większości suchym, lekko piaszczystym stepem. W czasach Wschodu Starożytnego była to jednak rozległa dolina rzeczna. Wody rzeki Ŝovariyaṣê płynęły w odległości zaledwie 100 metrów na południe od klifu. Rzeka w tym miejscu miała zaś najprawdopodobniej szerokość co najmniej 500 metrów.
Inskrypcja wykuta została na wysokości 30 metrów nad ziemią. Ma wymiary 15 metrów wysokości oraz 9 metrów szerokości. Otoczona jest dodatkową wygładzoną niszą wykutą w klifie, przykuwającą wzrok podróżnych w stronę inskrypcji. Obiekt zaprojektowany został tak, by być wyraźnie widoczny dla każdego, kto płynął antycznym korytem rzeki. Inskrypcja przetrwała wieki w bardzo dobrej kondycji, widoczna jest więc również w czasach nowożytnych.
U stóp klifu, tuż pod inskrypcją, znajdowały się dawniej stopnie oraz niska kamienna konstrukcja o nieznanym przeznaczeniu. Została jednak zniszczona, najprawdopodobniej jeszcze w czasach Wędrówki Ludów. Nigdy nie została odbudowana. W roku wspólnym Kauradowie uznają ją za miejsce mocy, składając na zrujnowanych stopniach pod inskrypcją ofiary duchowi klifu.
Na południe od inskrypcji, dokładnie na przeciwnym brzegu dawnej rzeki, znajdują się ruiny historycznego miasta Nisara. Oba miejsca dzieli odległość nieco ponad kilometra. Na zachód od inskrypcji, w odległości około 2 kilometrów, znajdują się jeszcze starsze ruiny, całkowicie ukryte pod powierzchnią ziemi. Było to miasto Qiźuvatni, o zniszczeniu którego opowiada inskrypcja. Zajmowało ono obszar pomiędzy brzegiem rzeki oraz wzgórzem, które w tym miejscu ma o wiele bardziej łagodne zbocza.
Na szczycie wzgórza, na północ od inskrypcji, wznoszą się ruiny starożytnej ajniadzkiej świątyni. Była ona prawdopodobnie główną świątynią miasta Qiźuvatni, nie ma jednak pewności co do bóstwa, któremu była poświęcona. Przetrwała zniszczenie jej macierzystego miasta, a także koniec Wschodu Starożytnego. W czasach historycznych pełniła naprzemiennie rolę miejsca kultu, punktu obserwacyjnego oraz garnizonu dla kilku różnych frakcji. Została jednak zniszczona podczas ostatecznego złupienia Nisary przez wojska kauradzkie w roku X. Ruiny świątyni składają się przede wszystkim z jej dolnych, wciąż stojących, kondygnacji oraz dużej liczby połamanych fragmentów ścian i fasady porozrzucanych dookoła.
Na zachodnich stokach wzgórza, w kierunku Qiźuvatni, wyryto także kilkanaście innych mniejszych reliefów naskalnych. Są one starsze niż główna Inskrypcja z Nisary. Większość z nich opatrzona była również krótkimi inskrypcjami. Wszystkie znajdują się jednak w stanie znacznego uszkodzenia. Nie można więc odczytać żadnych tekstów, nieczytelne są również reliefy. Jest to najprawdopodobniej efekt celowego wandalizmu. Inskrypcje zostały zatarte a reliefy uszkodzone w czasie zdobycia Qiźuvatni przez wojska Mindujaty, w celowym akcie wymazania pamięci o jego mieszkańcach[1].
Historia
Zawartość
Inskrypcja z Nisary oraz kolorowa płaskorzeźba króla Mindujaty ze zrekonstruowanymi oryginalnymi pigmentami.
Wielki Król Obu Rzek, Ṕetḫanna, wyszedł z mocą z Miasta i ze swymi
legionami pomaszerował przeciw Szyszenom. Wziął w niewolę Króla
Szyszenów, lecz nie wyrządzał żadnego zła mieszkańcom Krainy Szyszenów.
Zamiast tego, zapewnił im dobrobyt. Morze radowało się chwałą Ajniadów.
Po tym jak mój ojciec, Ṕetḫanna, udał się ucztować z Bogami, ja, Minduyâta,
Wielki Król Obu Rzek, stłumiłem bunt w tym samym roku. Bihusêna,
Tallatâri, Suvarinda i Ťarva, wraz ze swoimi pomocnikami, zawiązały spisek
przeciwko Imperium. Jakiekolwiek krainy powstały przeciw mnie,
pokonałem każdą z wyżej wymienionych.
Miasto Qiźuvatni było sercem tej zdrady. Lecz potem, gdy zaznało głodu,
moja bogini, Qoyânnafi, przekazała mi je. I nocą wziąłem je siłą.
Zrównałem z ziemią to gniazdo żmij, na jego miejscu zasiałem chwasty.
Ktokolwiek zostanie po mnie królem i ponownie zasiedli Qiźuvatni:
oby raził go Pan Niebiańskiej Burzy! Oby żadna dusza, prócz dzikich
zwierząt, nie zamieszkiwała więcej Qiźuvatni. Oby jego ruiny pozostały
przeklęte. Oby imię jego ludu pozostało zapomniane. Oby imię tego miasta
pamiętano jedynie poprzez moją zemstę.
