Języki zongepajckie: Różnice pomiędzy wersjami
(Brak różnic)
|
Aktualna wersja na dzień 18:23, 29 mar 2024
Języki zongepajckie to podrodzina językiw gammajskich wywodząca się z starozongepajszczyzny. Charakteryzują się przynależnością do grupy peryferyjnej (brak zmiany [ɣ] > [ŋ]), slotacyzmem, przesuwką spółgłosek i szykiem SOV. Na języki te mocny wpływ miały Języki darkajskie.
Cechy charakterystyczne
- slotacyzm, czyli zamiana pgm. *r na *łł i potem zazwyczaj na *sl;
- przesuwka spółgłoskowa - bezdźwięczne szczelinowe stają się afrykatami, bezdźwięczne zwarte się spirantyzują zaś dźwięczne zwarte tracą dźwięczność. Jest to nieco podobna zmiana do tej w lejhamskim;
- częsta utrata pragammajskiego imperatywu - jego obecność wykazują tylko zachodnie dialekty. Inne tworzyły nowy tryb rozkazujący na różne sposoby;
- zamiana szyku SVO na SOV pod wpływem darkajskim;
- mocne zachowanie pragammajskiej harmonii;
- silne wpływy języków darkajskich we wszystkich płaszczyznach. Prócz zmiany szyku SVO na SOV można wymienić takie cechy jak częste użycie czasowników posiłkowych, powstanie głoski /ɫ/, mocno zachowany system przypadków miejsca czy długie przymiotniki. Oczywiście tym wpływom towarzyszyły zapożyczenia.
Języki zongepajckie posiadają liczne afrykaty. Praktycznie wszystkie posiadają afrykaty przedniojęzykowe typu /ts/ lub /dʒ/. Dosyć częsta jest też afrykata wargowa /pf/. Niektóre języki posiadają też afrykatę welarną /kx/, ale ta często była poddawana lenicji lub mieszana z przydechowym /kʰ/.
Rodzina języków zongepajckich
Języki zongepajckie mimo używania w większości na dosyć małym obszarze stanowią bardzo liczną, bogatą rodzinę, co jest spowodowane tym, że większość odmian rozwijała się w trudnym, górskim terenie. Są również problemy w ustaleniu, co jest językiem, a co tylko dialektem. Proponuje się wiele grup, ale najbardziej uznany podział to:
- starozongepajcki †
- średniozongepajcki †
- zongepajcki klasyczny †
- zongepajcki ludowy
- wschodniozongepajckie
- prazachodniozongepajcki †
- wysokozongepajcki †
- języki wysokozongepajckie
- starochwadeński
- języki chwadeńskie
- wysokozongepajcki †
- średniozongepajcki †
Uwagi:
- † oznacza, że dany język jest wymarły lub jest to dawne stadium rozwoju
- †* oznacza, że język nie jest już używany w codziennej mowie, ale jest używany w celach państwowych, religijnych i rytualnych.
Porównanie języków zongepajckich
Starozongepajcki | Zongepajcki klasyczny |
Prazachodniozongepajcki | Ołłuch | Zypfyjski | Onigammajski | Wysokozongepajcki (dialekt północny) |
Starochwadeński |
---|---|---|---|---|---|---|---|
hażłłu ['hɑzɮu] "jeden" |
haszsolu ['hɐzsolu] "jeden" |
assĭ ['asːɪ] "jeden" |
haszłłu ['hazɮy] "jeden" |
hâslu ['hɨsʎu] "jeden" |
asel ['ɑsɛl] "jeden" el [ɛl] przedimek nieokreślony |
æss ['æsː] "jeden" |
jashé ['jæ.ʂə] "jeden" |
þałłu ['θɑɮu] "dwa" |
zaslu ['t͡sɐslu] "dwa" |
ƶaslĭ ['t͡θaslɪ] "dwa" |
ƶałłu ['t͡θaɮy] "dwa" |
þaslu ['θʌsʎu] "dwa" |
câl ['t͡sʌːl] "dwa" |
ƶæsl ['t͡θæsl] "dwa" |
țashlé ['tʼæʂ.lə] "dwa" |
ðinnu ['ðinːu] "trzy" |
džidu ['d͡ʒidu] "trzy" |
ðidĭ ['ðidɪ] "trzy" |
džiðu ['d͡ʒiðy] "trzy" |
ʒîdu ['d͡zɨdu] "trzy" |
džid ['d͡ʒid] "trzy" |
ðidh ['ðid͡ð] "trzy" |
zidé ['zi.də] "trzy" |
áso ['ɞso] "cztery" |
ězo ['ɛt͡so] "cztery" |
jază ['jat͡sɐ] "cztery" |
äzȯ ['æt͡su] "cztery" |
jěco ['jɛt͡sɔ] "cztery" |
äcou [æ't͡soʊ̯] "cztery" |
jaz ['jat͡s] "cztery" |
jashjé ['jæʂ.jə] "cztery" |
kałłga ['kɑɮɣɑ] "pięć" |
chasloga ['xɐsloɣɐ] "pięć" |
chassğă ['xasːɣɐ] "pięć" |
kałłga ['kaɮɣa] "pięć" |
chaslâ ['xʌsʎɨ] "pięć" |
kálâ [kɑː'lʌː] "pięć" |
chażż ['xazː] "pięć" |
jasshé ['jæ.ʂːə] "pięć" |
abág ['ɑbɞɣ] "dziesięć" |
apěg ['ɐpɛɣ}] "dziesięć" |
apĭu ['apɪʊ̯] "dziesięć" |
afäg ['afæɣ] "dziesięć" |
hapeğ ['hʌpɛɣ] "dziesięć" |
pa̋ ['pæː] "dziesięć" |
æbju ['æbju] "dziesięć" |
japé ['jæ.pə] "dziesięć" |
þáfjałł ['θɞfjɑɮ] "sto" |
zěpfjaslo ['t͡sɛp͡fjɐslo] "sto" |
ƶapfjai ['t͡θap͡fjaɪ̯] "sto" |
ƶäšałł ['t͡sæʃaɮ] "sto" |
þěuslâ ['θɛwsʎɨ] "sto" |
cäšâl [t͡sæ'ʃʌːl] "sto" |
ƶaffja ['t͡θafːja] "sto" |
țavjé ['tʼæv.jə] "sto" |
ðanko ['ðɑnko] "tysiąc" |
ðancho ['ðɐnxo] "tysiąc" |
ðąchă ['ðãxɐ] "tysiąc" |
ðankȯ ['ðanku] "tysiąc" |
dancho ['dʌnxɔ] "tysiąc" |
vankou [vɑn'xoʊ̯] "tysiąc" |
dāch ['daːx] "tysiąc" |
zō'é ['zøː.ə] "tysiąc" |
go ['ɣo] "ja" |
go ['ɣo] "ja" |
jo ['jo] "ja" |
go ['ɣo] "ja" |
ğo ['ɣo] "ja" |
gou ['goʊ̯] "ja" |
jo, ja[1] ['jo], ['ja] "ja" |
jo ['jø] "ja" |
łei ['ɫeɪ̯] "ty" |
łai ['ɫaɪ̯] "ty" |
le ['le] "ty" |
łê ['ɫɛ] "ty" |
łě ['ɫɛ] "ty" |
le ['lɛ] "ty" |
le ['le] "ty" |
le ['ʎi] "ty" |
be? ['be] "on" |
pe ['pe] "on" |
pe ['pe] "on" |
pe ['pe] "on" |
pe ['pe] "on" |
pei ['peɪ̯] "on" |
pe ['pe] "on" |
phy ['pħɘ] "on" |
żifa ['zifɑ] "my" |
šzipfa ['ʒip͡fɐ] "my" |
sipf ['sip͡f] "my" |
šzipfa ['ʒip͡fa] "my" |
zipfâ ['ʒip͡fɨ] "my" |
žipf ['ʒip͡f] "my" |
siff ['sifː] "my" |
siw ['siw] "my" |
oułł ['oʊ̯ɮ] "wy" |
auslo ['aʊ̯slo] "wy" |
ōs ['oːs] "wy" |
ôłł ['ɔɮ] "wy" |
óslâ ['ɔsʎɨ] "wy" |
úl ['uːl] "wy" |
aus ['aʊ̯s] "wy" |
wōs ['wøːs] "wy" |
qa ['qɑ] "oni" |
kha ['χɐ] "oni" |
ha ['ha] "oni" |
ta ['ta] "oni" |
ha ['hʌ] "oni" |
ŝa ['ʂɑ] "oni" |
ha ['ha] "oni" |
ja ['jæ] "oni" |
bała ['bɑɫɑ] "mężczyzna" |
pała ['pɐɫɐ] "mężczyzna" |
pau ['paʊ̯] "mężczyzna" |
pała ['paɫa] "mężczyzna" |
pâła ['pɨɫʌ] "mężczyzna" |
pár ['pɑːr] "mężczyzna" |
pau ['paʊ̯] "mężczyzna" |
pau ['pæy̯] "mężczyzna" |
ifou ['ip͡foʊ̯] "kobieta" |
ipfau ['ip͡faʊ̯] "kobieta" |
ipfo ['ip͡fo] "kobieta" |
ipfô ['ip͡fɔ] "kobieta" |
jipfo ['jip͡fɔ] "kobieta" |
ipfo ['ip͡fɔ] "kobieta" |
iffu ['ifːu] "kobieta" |
ivo ['i.vø] "dziwka" |
tagei ['tɑɣeɪ̯] "ojciec" |
sagai ['sɐɣaɪ̯] "ojciec" |
þaje ['θaje] "ojciec" |
sagê ['saɣɛ] "ojciec" |
swâ ['swɨ] "ojciec" |
sé ['sɛː] "ojciec" |
þaji ['θaji] "ojciec" |
saja ['sæ.jæ] "ojciec" |
ðałłach ['ðɑɮɑx] "matka" |
ðaslax ['ðɐslɐk͡x] "matka" |
ðaslăx ['ðaslɐk͡x] "matka" |
ðałłach ['ðaɮax] "matka" |
daslak ['dʌsʎʌk] "matka" |
vâlaçh [vʌː'lɑxː] "matka" |
ðālch ['ðaːlx] "matka" |
zashléh ['zæʂ.ləħ] "kobieta" zasha ['zæ.ʂæ] "matka" |
łogał ['ɫoɣɑɫ] "mąż" |
łogał ['ɫoɣɐɫ] "mąż" |
łoğău ['ʟoɣɐʊ̯] "mąż" |
łohał ['ɫohaɫ] "mąż" |
łoł ['ɫoɫ] "mąż" |
ló ['lɔː] "mąż" |
loğau ['loɣaʊ̯] "mąż" |
lojō ['lø.jøː] "mąż" |
limmi ['limːi] "żona" |
ľibi ['ʎibi] "żona" |
libĭ ['libɪ] "żona" |
ľebi ['jebi] "żona" |
libi ['ʎibi] "żona" |
ĺib ['ʎib] "żona" |
libh ['lib͡v] "żona" |
libé ['ʎi.bə] "żona" |
gahan ['ɣɑhɑn] "syn" |
gahan ['ɣɐhɐn] "syn" |
ğã ['ɣãː] "syn" |
gahan ['ɣahan] "syn" |
ğan ['ɣʌn] "syn" |
gân ['gʌːn] "syn" |
gāñ ['gaːŋ] "syn" |
jō ['jøː] "syn" |
eijużu ['eɪ̯juzu] "córka" |
aijuszu ['aɪ̯juzu] "córka" |
ēisu ['eːɪ̯su] "córka" |
êjuszu ['ɛjyzy] "córka" |
jějzu ['jɛjzu] "córka" |
jűz ['jyːz] "córka" |
eisu ['eɪ̯su] "córka" |
ēsu ['iːsy] "córka" |
teiqałł ['teɪ̯qɑɮ] "brat" |
saikhaslo ['saɪ̯χɐslo] "brat" |
þēal ['θeːɐ̯l] "brat" |
sêtałł ['sɛtaɮ] "brat" |
sjěslâ ['sjɛsʎɨ] "brat" |
seŝŝâl [sɛ'ʂːʌːl] "brat" |
þjāl ['θjaːl] "brat" |
sējl ['siːʎ] "brat" |
kełach ['keɫɑx] "siostra" |
chełax ['xeɫɐk͡x] "siostra" |
šeux ['ʃeʊ̯k͡x] "siostra" |
ḱełach ['çeɫax] "siostra" |
chełak ['xeɫʌk] "siostra" |
šeiraçh ['ʃeɪ̯rɑxː] "siostra" |
šeuçh ['ʃeʊ̯xː] "siostra" |
shēh ['ʂiːħ] "siostra" |
użeif ['uzeɪ̯f] "wuj" |
uszaipf ['uzaɪ̯p͡f] "wuj" |
husepf ['husep͡f] "wuj" |
uszê ['yzɛ] "wuj" |
wuzje ['wuzjɛ] "wuj" |
üzé [y'zɛː] "wuj" |
huseff ['husefː] "wuj" |
wusiw ['wy.siw] "wuj" |
weina ['weɪ̯nɑ] "ciotka" |
waina ['waɪ̯nɐ] "ciotka" |
vēnă ['veːnɐ] "ciotka" |
wêra ['wɛra] "ciotka" |
waura ['wʌwrʌ] "ciotka" |
wér ['wɛːr] "ciotka" |
bēn ['beːn] "ciotka" |
vēné ['viː.nə] "ciotka" |
gamma ['ɣɑmːɑ] "człowiek" |
gaba ['ɣɐbɐ] "człowiek" |
ğabă ['ɣabɐ] "człowiek" |
gaba ['ɣaba] "człowiek" |
ğabǎ ['ɣʌbɨ] "człowiek" |
gáv ['gɑːv] "człowiek" |
ğabh ['ɣab͡v] "człowiek" |
jabé ['jæ.bə] "człowiek" |
citłá ['çitɫɞ] "kapłan" |
jisłě ['iːsɫɛ] "kapłan" |
siþłă ['siθɫã] "kapłan" |
isłä ['isɫæ] "kapłan" |
jisłě ['jisɫɛ] "kapłan" |
íl ['iːl] "kapłan" |
silþ ['silθ] "kapłan" |
sishléh ['siʂ.ləħ] "kapłan" sisha ['si.ʂæ] "pan" |
Przypisy
- ↑ wariant nieakcentowany