Języki zongepajckie: Różnice pomiędzy wersjami

Z Conlanger
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
 
(Nie pokazano 17 wersji utworzonych przez 2 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
 
'''Języki zongepajckie''' to podrodzina [[języki gamajskie|językiw gammajskich]] wywodząca się z [[Język starozongepajcki|starozongepajszczyzny]]. Charakteryzują się przynależnością do grupy peryferyjnej (brak zmiany [ɣ] > [ŋ]), [[Język_zongepajcki/Slotacyzm|slotacyzmem]], przesuwką spółgłosek i szykiem SOV. Na języki te mocny wpływ miały [[Języki darkajskie]].
 
'''Języki zongepajckie''' to podrodzina [[języki gamajskie|językiw gammajskich]] wywodząca się z [[Język starozongepajcki|starozongepajszczyzny]]. Charakteryzują się przynależnością do grupy peryferyjnej (brak zmiany [ɣ] > [ŋ]), [[Język_zongepajcki/Slotacyzm|slotacyzmem]], przesuwką spółgłosek i szykiem SOV. Na języki te mocny wpływ miały [[Języki darkajskie]].
 
+
==Cechy charakterystyczne==
 +
*'''slotacyzm''', czyli zamiana pgm. ''*r'' na ''*łł'' i potem zazwyczaj na ''*sl'';
 +
*'''przesuwka spółgłoskowa''' - bezdźwięczne szczelinowe stają się afrykatami, bezdźwięczne zwarte się spirantyzują zaś dźwięczne zwarte tracą dźwięczność. Jest to nieco podobna zmiana do tej w [[Język pralejhamski|lejhamskim]];
 +
*'''częsta utrata pragammajskiego imperatywu''' - jego obecność wykazują tylko zachodnie dialekty. Inne tworzyły nowy tryb rozkazujący na różne sposoby;
 +
*'''zamiana szyku SVO na SOV''' pod wpływem darkajskim;
 +
*'''mocne zachowanie pragammajskiej harmonii''';
 +
*'''silne wpływy języków darkajskich''' we wszystkich płaszczyznach. Prócz zmiany szyku SVO na SOV można wymienić takie cechy jak częste użycie czasowników posiłkowych, powstanie głoski /ɫ/, mocno zachowany system przypadków miejsca czy długie przymiotniki. Oczywiście tym wpływom towarzyszyły zapożyczenia.
 +
Języki zongepajckie posiadają liczne afrykaty. Praktycznie wszystkie posiadają afrykaty przedniojęzykowe typu /ts/ lub /dʒ/. Dosyć częsta jest też afrykata wargowa /pf/. Niektóre języki posiadają też afrykatę welarną /kx/, ale ta często była poddawana lenicji lub mieszana z przydechowym /kʰ/.
 
== Rodzina języków zongepajckich ==
 
== Rodzina języków zongepajckich ==
 +
Języki zongepajckie mimo używania w większości na dosyć małym obszarze stanowią bardzo liczną, bogatą rodzinę, co jest spowodowane tym, że większość odmian rozwijała się w trudnym, górskim terenie. Są również problemy w ustaleniu, co jest językiem, a co tylko dialektem. Proponuje się wiele grup, ale najbardziej uznany podział to:
 
*[[język starozongepajcki|starozongepajcki]] †
 
*[[język starozongepajcki|starozongepajcki]] †
 
**[[język średniozongepajcki|średniozongepajcki]] †
 
**[[język średniozongepajcki|średniozongepajcki]] †
Linia 8: Linia 16:
 
****wschodniozongepajckie
 
****wschodniozongepajckie
 
*****[[język ołłuch|ołłuch]]
 
*****[[język ołłuch|ołłuch]]
 +
*****[[język nuhapcajski|nuhapcajski]]
 +
*****[[język jukch|jukch]]
 +
*****[[język tegodyjski|tegodyjski]]
 +
*****[[język nijerajski|nijerajski]]
 +
*****[[język zypfyjski|zypfyjski]]
 
*****[[język onigammajski|onigammajski (prapołudniowozongepajcki)]]
 
*****[[język onigammajski|onigammajski (prapołudniowozongepajcki)]]
******południowozongepajckie
+
******onigammajskie
 
**[[język prazachodniozongepajcki|prazachodniozongepajcki]] †
 
**[[język prazachodniozongepajcki|prazachodniozongepajcki]] †
 
***[[język wysokozongepajcki|wysokozongepajcki]] †
 
***[[język wysokozongepajcki|wysokozongepajcki]] †
Linia 27: Linia 40:
 
! '''Prazachodniozongepajcki'''
 
! '''Prazachodniozongepajcki'''
 
! '''Ołłuch'''
 
! '''Ołłuch'''
 +
! '''Zypfyjski'''
 
! '''Onigammajski'''
 
! '''Onigammajski'''
 
!  '''Wysokozongepajcki'''<br>(dialekt północny)
 
!  '''Wysokozongepajcki'''<br>(dialekt północny)
Linia 35: Linia 49:
 
| assĭ<br>[{{IPA|'asːɪ}}] <br> "jeden"
 
| assĭ<br>[{{IPA|'asːɪ}}] <br> "jeden"
 
| haszłłu<br>[{{IPA|'hazɮy}}] <br> "jeden"
 
| haszłłu<br>[{{IPA|'hazɮy}}] <br> "jeden"
| asel<br>[{{IPA|'ɑsɛl}}] <br> "jeden"
+
| hâslu<br>[{{IPA|'hɨsʎu}}] <br> "jeden"
 +
| asel<br>[{{IPA|'ɑsɛl}}] <br> "jeden" <br> el<br>[{{IPA|ɛl}}] <br> ''przedimek<br> nieokreślony''
 
| æss <br>[{{IPA|'æsː}}] <br> "jeden"
 
| æss <br>[{{IPA|'æsː}}] <br> "jeden"
|
+
| jashé <br>[{{IPA|'jæ.ʂə}}] <br> "jeden"
 
|-
 
|-
 
! þałłu<br>[{{IPA|'θɑɮu}}] <br> "dwa"
 
! þałłu<br>[{{IPA|'θɑɮu}}] <br> "dwa"
Linia 43: Linia 58:
 
| ƶaslĭ<br>[{{IPA|'t͡θaslɪ}}] <br> "dwa"
 
| ƶaslĭ<br>[{{IPA|'t͡θaslɪ}}] <br> "dwa"
 
| ƶałłu<br>[{{IPA|'t͡θaɮy}}] <br> "dwa"
 
| ƶałłu<br>[{{IPA|'t͡θaɮy}}] <br> "dwa"
 +
| þaslu<br>[{{IPA|'θʌsʎu}}] <br> "dwa"
 
| câl <br>[{{IPA|'t͡sʌːl}}] <br> "dwa"
 
| câl <br>[{{IPA|'t͡sʌːl}}] <br> "dwa"
 
| ƶæsl <br>[{{IPA|'t͡θæsl}}] <br> "dwa"
 
| ƶæsl <br>[{{IPA|'t͡θæsl}}] <br> "dwa"
|
+
| țashlé <br>[{{IPA|'tʼæʂ.lə}}] <br> "dwa"
 
|-
 
|-
 
! ðinnu<br>[{{IPA|'ðinːu}}] <br> "trzy"
 
! ðinnu<br>[{{IPA|'ðinːu}}] <br> "trzy"
Linia 51: Linia 67:
 
| ðidĭ<br>[{{IPA|'ðidɪ}}] <br> "trzy"
 
| ðidĭ<br>[{{IPA|'ðidɪ}}] <br> "trzy"
 
| džiðu<br>[{{IPA|'d͡ʒiðy}}] <br> "trzy"
 
| džiðu<br>[{{IPA|'d͡ʒiðy}}] <br> "trzy"
 +
| ʒîdu<br>[{{IPA|'d͡zɨdu}}] <br> "trzy"
 
| džid<br>[{{IPA|'d͡ʒid}}] <br> "trzy"
 
| džid<br>[{{IPA|'d͡ʒid}}] <br> "trzy"
 
| ðidh <br>[{{IPA|'ðid͡ð}}] <br> "trzy"
 
| ðidh <br>[{{IPA|'ðid͡ð}}] <br> "trzy"
|
+
| zidé <br>[{{IPA|'zi.də}}] <br> "trzy"
 
|-
 
|-
 
! áso<br>[{{IPA|'ɞso}}] <br> "cztery"
 
! áso<br>[{{IPA|'ɞso}}] <br> "cztery"
Linia 59: Linia 76:
 
| jază<br>[{{IPA|'jat͡sɐ}}] <br> "cztery"
 
| jază<br>[{{IPA|'jat͡sɐ}}] <br> "cztery"
 
| äzȯ<br>[{{IPA|'æt͡su}}] <br> "cztery"
 
| äzȯ<br>[{{IPA|'æt͡su}}] <br> "cztery"
 +
| jěco<br>[{{IPA|'jɛt͡sɔ}}] <br> "cztery"
 
| äcou<br>[{{IPA|æ't͡soʊ̯}}] <br> "cztery"
 
| äcou<br>[{{IPA|æ't͡soʊ̯}}] <br> "cztery"
 
| jaz <br>[{{IPA|'jat͡s}}] <br> "cztery"
 
| jaz <br>[{{IPA|'jat͡s}}] <br> "cztery"
|
+
| jashjé <br>[{{IPA|'jæʂ.jə}}] <br> "cztery"
 
|-
 
|-
 
! kałłga<br>[{{IPA|'kɑɮɣɑ}}] <br> "pięć"
 
! kałłga<br>[{{IPA|'kɑɮɣɑ}}] <br> "pięć"
Linia 67: Linia 85:
 
| chassğă<br>[{{IPA|'xasːɣɐ}}] <br> "pięć"
 
| chassğă<br>[{{IPA|'xasːɣɐ}}] <br> "pięć"
 
| kałłga<br>[{{IPA|'kaɮɣa}}] <br> "pięć"
 
| kałłga<br>[{{IPA|'kaɮɣa}}] <br> "pięć"
 +
| chaslâ<br>[{{IPA|'xʌsʎɨ}}] <br> "pięć"
 
| kálâ<br>[{{IPA|kɑː'lʌː}}] <br> "pięć"
 
| kálâ<br>[{{IPA|kɑː'lʌː}}] <br> "pięć"
 
| chażż <br>[{{IPA|'xazː}}] <br> "pięć"
 
| chażż <br>[{{IPA|'xazː}}] <br> "pięć"
|
+
| jasshé<br>[{{IPA|'jæ.ʂːə}}] <br> "pięć"
 
|-
 
|-
 
! abág<br>[{{IPA|'ɑbɞɣ}}] <br> "dziesięć"
 
! abág<br>[{{IPA|'ɑbɞɣ}}] <br> "dziesięć"
Linia 75: Linia 94:
 
| apĭu<br>[{{IPA|'apɪʊ̯}}] <br> "dziesięć"
 
| apĭu<br>[{{IPA|'apɪʊ̯}}] <br> "dziesięć"
 
| afäg<br>[{{IPA|'afæɣ}}] <br> "dziesięć"
 
| afäg<br>[{{IPA|'afæɣ}}] <br> "dziesięć"
 +
| hapeğ<br>[{{IPA|'hʌpɛɣ}}] <br> "dziesięć"
 
| pa̋<br>[{{IPA|'pæː}}] <br> "dziesięć"
 
| pa̋<br>[{{IPA|'pæː}}] <br> "dziesięć"
 
| æbju <br>[{{IPA|'æbju}}] <br> "dziesięć"
 
| æbju <br>[{{IPA|'æbju}}] <br> "dziesięć"
|
+
| japé <br>[{{IPA|'jæ.pə}}] <br> "dziesięć"
 
|-
 
|-
 
! þáfjałł<br>[{{IPA|'θɞfjɑɮ}}] <br> "sto"
 
! þáfjałł<br>[{{IPA|'θɞfjɑɮ}}] <br> "sto"
Linia 83: Linia 103:
 
| ƶapfjai<br>[{{IPA|'t͡θap͡fjaɪ̯}}] <br> "sto"
 
| ƶapfjai<br>[{{IPA|'t͡θap͡fjaɪ̯}}] <br> "sto"
 
| ƶäšałł<br>[{{IPA|'t͡sæʃaɮ}}] <br> "sto"
 
| ƶäšałł<br>[{{IPA|'t͡sæʃaɮ}}] <br> "sto"
 +
| þěuslâ<br>[{{IPA|'θɛwsʎɨ}}] <br> "sto"
 
| cäšâl <br>[{{IPA|t͡sæ'ʃʌːl}}] <br> "sto"
 
| cäšâl <br>[{{IPA|t͡sæ'ʃʌːl}}] <br> "sto"
 
| ƶaffja <br>[{{IPA|'t͡θafːja}}] <br> "sto"
 
| ƶaffja <br>[{{IPA|'t͡θafːja}}] <br> "sto"
|
+
| țavjé <br>[{{IPA|'tʼæv.jə}}] <br> "sto"
 
|-
 
|-
 
! ðanko<br>[{{IPA|'ðɑnko}}] <br> "tysiąc"
 
! ðanko<br>[{{IPA|'ðɑnko}}] <br> "tysiąc"
Linia 91: Linia 112:
 
| ðąchă<br>[{{IPA|'ðãxɐ}}] <br> "tysiąc"
 
| ðąchă<br>[{{IPA|'ðãxɐ}}] <br> "tysiąc"
 
| ðankȯ<br>[{{IPA|'ðanku}}] <br> "tysiąc"
 
| ðankȯ<br>[{{IPA|'ðanku}}] <br> "tysiąc"
 +
| dancho<br>[{{IPA|'dʌnxɔ}}] <br> "tysiąc"
 
| vankou<br>[{{IPA|vɑn'xoʊ̯}}] <br> "tysiąc"
 
| vankou<br>[{{IPA|vɑn'xoʊ̯}}] <br> "tysiąc"
 
| dāch <br>[{{IPA|'daːx}}] <br> "tysiąc"
 
| dāch <br>[{{IPA|'daːx}}] <br> "tysiąc"
|
+
| zō'é <br>[{{IPA|'zøː.ə}}] <br> "tysiąc"
 
|-
 
|-
 
! go<br>[{{IPA|'ɣo}}] <br> "ja"
 
! go<br>[{{IPA|'ɣo}}] <br> "ja"
Linia 99: Linia 121:
 
| jo<br>[{{IPA|'jo}}] <br> "ja"
 
| jo<br>[{{IPA|'jo}}] <br> "ja"
 
| go<br>[{{IPA|'ɣo}}] <br> "ja"
 
| go<br>[{{IPA|'ɣo}}] <br> "ja"
 +
| ğo<br>[{{IPA|'ɣo}}] <br> "ja"
 
| gou<br>[{{IPA|'goʊ̯}}] <br> "ja"
 
| gou<br>[{{IPA|'goʊ̯}}] <br> "ja"
 
| jo, ja<ref>wariant nieakcentowany</ref> <br>[{{IPA|'jo}}], [{{IPA|'ja}}] <br> "ja"
 
| jo, ja<ref>wariant nieakcentowany</ref> <br>[{{IPA|'jo}}], [{{IPA|'ja}}] <br> "ja"
|
+
| jo <br>[{{IPA|'jø}}] <br> "ja"
 
|-
 
|-
 
! łei<br>[{{IPA|'ɫeɪ̯}}] <br> "ty"
 
! łei<br>[{{IPA|'ɫeɪ̯}}] <br> "ty"
Linia 107: Linia 130:
 
| le<br>[{{IPA|'le}}] <br> "ty"
 
| le<br>[{{IPA|'le}}] <br> "ty"
 
| łê<br>[{{IPA|'ɫɛ}}] <br> "ty"
 
| łê<br>[{{IPA|'ɫɛ}}] <br> "ty"
 +
| łě<br>[{{IPA|'ɫɛ}}] <br> "ty"
 
| le<br>[{{IPA|'lɛ}}] <br> "ty"
 
| le<br>[{{IPA|'lɛ}}] <br> "ty"
 
| le <br>[{{IPA|'le}}] <br> "ty"
 
| le <br>[{{IPA|'le}}] <br> "ty"
|
+
| le <br>[{{IPA|'ʎi}}] <br> "ty"
 
|-
 
|-
 
! be?<br>[{{IPA|'be}}] <br> "on"
 
! be?<br>[{{IPA|'be}}] <br> "on"
 +
| pe <br>[{{IPA|'pe}}] <br> "on"
 
| pe <br>[{{IPA|'pe}}] <br> "on"
 
| pe <br>[{{IPA|'pe}}] <br> "on"
 
| pe <br>[{{IPA|'pe}}] <br> "on"
 
| pe <br>[{{IPA|'pe}}] <br> "on"
Linia 117: Linia 142:
 
| pei <br>[{{IPA|'peɪ̯}}] <br> "on"
 
| pei <br>[{{IPA|'peɪ̯}}] <br> "on"
 
| pe <br>[{{IPA|'pe}}] <br> "on"
 
| pe <br>[{{IPA|'pe}}] <br> "on"
|
+
| phy <br>[{{IPA|'pħɘ}}] <br> "on"
 
|-
 
|-
 
! żifa<br>[{{IPA|'zifɑ}}] <br> "my"
 
! żifa<br>[{{IPA|'zifɑ}}] <br> "my"
Linia 123: Linia 148:
 
| sipf<br>[{{IPA|'sip͡f}}] <br> "my"
 
| sipf<br>[{{IPA|'sip͡f}}] <br> "my"
 
| šzipfa<br>[{{IPA|'ʒip͡fa}}] <br> "my"
 
| šzipfa<br>[{{IPA|'ʒip͡fa}}] <br> "my"
 +
| zipfâ<br>[{{IPA|'ʒip͡fɨ}}] <br> "my"
 
| žipf<br>[{{IPA|'ʒip͡f}}] <br> "my"
 
| žipf<br>[{{IPA|'ʒip͡f}}] <br> "my"
 
| siff <br>[{{IPA|'sifː}}]<br> "my"
 
| siff <br>[{{IPA|'sifː}}]<br> "my"
|
+
| siw <br>[{{IPA|'siw}}]<br> "my"
 
|-
 
|-
 
! oułł <br>[{{IPA|'oʊ̯ɮ}}]<br> "wy"
 
! oułł <br>[{{IPA|'oʊ̯ɮ}}]<br> "wy"
Linia 131: Linia 157:
 
| ōs <br>[{{IPA|'oːs}}]<br> "wy"
 
| ōs <br>[{{IPA|'oːs}}]<br> "wy"
 
| ôłł <br>[{{IPA|'ɔɮ}}]<br> "wy"
 
| ôłł <br>[{{IPA|'ɔɮ}}]<br> "wy"
 +
| óslâ <br>[{{IPA|'ɔsʎɨ}}]<br> "wy"
 
| úl <br>[{{IPA|'uːl}}]<br> "wy"
 
| úl <br>[{{IPA|'uːl}}]<br> "wy"
 
| aus <br>[{{IPA|'aʊ̯s}}] <br> "wy"
 
| aus <br>[{{IPA|'aʊ̯s}}] <br> "wy"
|
+
| wōs <br>[{{IPA|'wøːs}}]<br> "wy"
 
|-
 
|-
 
! qa<br>[{{IPA|'qɑ}}] <br> "oni"
 
! qa<br>[{{IPA|'qɑ}}] <br> "oni"
Linia 139: Linia 166:
 
| ha<br>[{{IPA|'ha}}] <br> "oni"
 
| ha<br>[{{IPA|'ha}}] <br> "oni"
 
| ta<br>[{{IPA|'ta}}] <br> "oni"
 
| ta<br>[{{IPA|'ta}}] <br> "oni"
 +
| ha<br>[{{IPA|'hʌ}}] <br> "oni"
 
| ŝa<br>[{{IPA|'ʂɑ}}] <br> "oni"
 
| ŝa<br>[{{IPA|'ʂɑ}}] <br> "oni"
 
| ha <br>[{{IPA|'ha}}] <br> "oni"
 
| ha <br>[{{IPA|'ha}}] <br> "oni"
|
+
| ja <br>[{{IPA|'jæ}}] <br> "oni"
 
|-
 
|-
! bała<br>[{{IPA|'bɑɫɑ}] <br> "mężczyzna"
+
! bała<br>[{{IPA|'bɑɫɑ}}] <br> "mężczyzna"
 
| pała<br>[{{IPA|'pɐɫɐ}}] <br> "mężczyzna"
 
| pała<br>[{{IPA|'pɐɫɐ}}] <br> "mężczyzna"
 
| pau<br>[{{IPA|'paʊ̯}}] <br> "mężczyzna"
 
| pau<br>[{{IPA|'paʊ̯}}] <br> "mężczyzna"
 
| pała<br>[{{IPA|'paɫa}}] <br> "mężczyzna"
 
| pała<br>[{{IPA|'paɫa}}] <br> "mężczyzna"
 +
| pâła<br>[{{IPA|'pɨɫʌ}}] <br> "mężczyzna"
 
| pár<br>[{{IPA|'pɑːr}}] <br> "mężczyzna"
 
| pár<br>[{{IPA|'pɑːr}}] <br> "mężczyzna"
 
| pau <br>[{{IPA|'paʊ̯}}] <br> "mężczyzna"
 
| pau <br>[{{IPA|'paʊ̯}}] <br> "mężczyzna"
|
+
| pau<br>[{{IPA|'pæy̯}}] <br> "mężczyzna"
 
|-
 
|-
 
! ifou<br>[{{IPA|'ip͡foʊ̯}}] <br> "kobieta"
 
! ifou<br>[{{IPA|'ip͡foʊ̯}}] <br> "kobieta"
Linia 155: Linia 184:
 
| ipfo<br>[{{IPA|'ip͡fo}}] <br> "kobieta"
 
| ipfo<br>[{{IPA|'ip͡fo}}] <br> "kobieta"
 
| ipfô<br>[{{IPA|'ip͡fɔ}}] <br> "kobieta"
 
| ipfô<br>[{{IPA|'ip͡fɔ}}] <br> "kobieta"
 +
| jipfo<br>[{{IPA|'jip͡fɔ}}] <br> "kobieta"
 
| ipfo<br>[{{IPA|'ip͡fɔ}}] <br> "kobieta"
 
| ipfo<br>[{{IPA|'ip͡fɔ}}] <br> "kobieta"
 
| iffu <br>[{{IPA|'ifːu}}] <br> "kobieta"
 
| iffu <br>[{{IPA|'ifːu}}] <br> "kobieta"
|
+
| ivo <br>[{{IPA|'i.vø}}] <br> "dziwka"
 
|-
 
|-
 
! tagei<br>[{{IPA|'tɑɣeɪ̯}}] <br> "ojciec"
 
! tagei<br>[{{IPA|'tɑɣeɪ̯}}] <br> "ojciec"
Linia 163: Linia 193:
 
| þaje<br>[{{IPA|'θaje}}] <br> "ojciec"
 
| þaje<br>[{{IPA|'θaje}}] <br> "ojciec"
 
| sagê<br>[{{IPA|'saɣɛ}}] <br> "ojciec"
 
| sagê<br>[{{IPA|'saɣɛ}}] <br> "ojciec"
 +
| swâ<br>[{{IPA|'swɨ}}] <br> "ojciec"
 
| sé<br>[{{IPA|'sɛː}}] <br> "ojciec"
 
| sé<br>[{{IPA|'sɛː}}] <br> "ojciec"
 
| þaji <br>[{{IPA|'θaji}}] <br> "ojciec"
 
| þaji <br>[{{IPA|'θaji}}] <br> "ojciec"
|
+
| saja<br>[{{IPA|'sæ.jæ}}] <br> "ojciec"
 
|-
 
|-
 
! ðałłach<br>[{{IPA|'ðɑɮɑx}}] <br> "matka"
 
! ðałłach<br>[{{IPA|'ðɑɮɑx}}] <br> "matka"
Linia 171: Linia 202:
 
| ðaslăx<br>[{{IPA|'ðaslɐk͡x}}] <br> "matka"
 
| ðaslăx<br>[{{IPA|'ðaslɐk͡x}}] <br> "matka"
 
| ðałłach<br>[{{IPA|'ðaɮax}}] <br> "matka"
 
| ðałłach<br>[{{IPA|'ðaɮax}}] <br> "matka"
 +
| daslak<br>[{{IPA|'dʌsʎʌk}}] <br> "matka"
 
| vâlaçh<br>[{{IPA|vʌː'lɑxː}}] <br> "matka"
 
| vâlaçh<br>[{{IPA|vʌː'lɑxː}}] <br> "matka"
 
| ðālch <br>[{{IPA|'ðaːlx}}] <br> "matka"
 
| ðālch <br>[{{IPA|'ðaːlx}}] <br> "matka"
|
+
| zashléh<br>[{{IPA|'zæʂ.ləħ}}] <br> "kobieta" <br> zasha<br>[{{IPA|'zæ.ʂæ}}] <br> "matka"
 
|-
 
|-
 
! łogał<br>[{{IPA|'ɫoɣɑɫ}}] <br> "mąż"
 
! łogał<br>[{{IPA|'ɫoɣɑɫ}}] <br> "mąż"
Linia 179: Linia 211:
 
| łoğău<br>[{{IPA|'ʟoɣɐʊ̯}}] <br> "mąż"
 
| łoğău<br>[{{IPA|'ʟoɣɐʊ̯}}] <br> "mąż"
 
| łohał<br>[{{IPA|'ɫohaɫ}}] <br> "mąż"
 
| łohał<br>[{{IPA|'ɫohaɫ}}] <br> "mąż"
 +
| łoł<br>[{{IPA|'ɫoɫ}}] <br> "mąż"
 
| ló<br>[{{IPA|'lɔː}}] <br> "mąż"
 
| ló<br>[{{IPA|'lɔː}}] <br> "mąż"
 
| loğau <br>[{{IPA|'loɣaʊ̯}}] <br> "mąż"
 
| loğau <br>[{{IPA|'loɣaʊ̯}}] <br> "mąż"
|  
+
| lojō <br>[{{IPA|'lø.jøː}}] <br> "mąż"
 
|-
 
|-
 
! limmi<br>[{{IPA|'limːi}}] <br> "żona"
 
! limmi<br>[{{IPA|'limːi}}] <br> "żona"
Linia 187: Linia 220:
 
| libĭ<br>[{{IPA|'libɪ}}] <br> "żona"
 
| libĭ<br>[{{IPA|'libɪ}}] <br> "żona"
 
| ľebi<br>[{{IPA|'jebi}}] <br> "żona"
 
| ľebi<br>[{{IPA|'jebi}}] <br> "żona"
 +
| libi<br>[{{IPA|'ʎibi}}] <br> "żona"
 
| ĺib<br>[{{IPA|'ʎib}}] <br> "żona"
 
| ĺib<br>[{{IPA|'ʎib}}] <br> "żona"
 
| libh <br>[{{IPA|'lib͡v}}] <br> "żona"
 
| libh <br>[{{IPA|'lib͡v}}] <br> "żona"
|
+
| libé<br>[{{IPA|'ʎi.bə}}] <br> "żona"
 
|-
 
|-
 
! gahan<br>[{{IPA|'ɣɑhɑn}}] <br> "syn"
 
! gahan<br>[{{IPA|'ɣɑhɑn}}] <br> "syn"
Linia 195: Linia 229:
 
| ğã<br>[{{IPA|'ɣãː}}] <br> "syn"
 
| ğã<br>[{{IPA|'ɣãː}}] <br> "syn"
 
| gahan<br>[{{IPA|'ɣahan}}] <br> "syn"
 
| gahan<br>[{{IPA|'ɣahan}}] <br> "syn"
 +
| ğan<br>[{{IPA|'ɣʌn}}] <br> "syn"
 
| gân<br>[{{IPA|'gʌːn}}] <br> "syn"
 
| gân<br>[{{IPA|'gʌːn}}] <br> "syn"
 
| gāñ <br>[{{IPA|'gaːŋ}}] <br> "syn"
 
| gāñ <br>[{{IPA|'gaːŋ}}] <br> "syn"
|
+
| jō<br>[{{IPA|'jøː}}] <br> "syn"
 
|-
 
|-
 
! eijużu<br>[{{IPA|'eɪ̯juzu}}] <br> "córka"
 
! eijużu<br>[{{IPA|'eɪ̯juzu}}] <br> "córka"
Linia 203: Linia 238:
 
| ēisu<br>[{{IPA|'eːɪ̯su}}] <br> "córka"
 
| ēisu<br>[{{IPA|'eːɪ̯su}}] <br> "córka"
 
| êjuszu<br>[{{IPA|'ɛjyzy}}] <br> "córka"
 
| êjuszu<br>[{{IPA|'ɛjyzy}}] <br> "córka"
 +
| jějzu<br>[{{IPA|'jɛjzu}}] <br> "córka"
 
| jűz<br>[{{IPA|'jyːz}}] <br> "córka"
 
| jűz<br>[{{IPA|'jyːz}}] <br> "córka"
 
| eisu <br>[{{IPA|'eɪ̯su}}] <br> "córka"
 
| eisu <br>[{{IPA|'eɪ̯su}}] <br> "córka"
|
+
| ēsu<br>[{{IPA|'iːsy}}] <br> "córka"
 
|-
 
|-
 
! teiqałł<br>[{{IPA|'teɪ̯qɑɮ}}] <br> "brat"
 
! teiqałł<br>[{{IPA|'teɪ̯qɑɮ}}] <br> "brat"
Linia 211: Linia 247:
 
| þēal<br>[{{IPA|'θeːɐ̯l}}] <br> "brat"
 
| þēal<br>[{{IPA|'θeːɐ̯l}}] <br> "brat"
 
| sêtałł<br>[{{IPA|'sɛtaɮ}}] <br> "brat"
 
| sêtałł<br>[{{IPA|'sɛtaɮ}}] <br> "brat"
 +
| sjěslâ<br>[{{IPA|'sjɛsʎɨ}}] <br> "brat"
 
| seŝŝâl<br>[{{IPA|sɛ'ʂːʌːl}}] <br> "brat"
 
| seŝŝâl<br>[{{IPA|sɛ'ʂːʌːl}}] <br> "brat"
 
| þjāl <br>[{{IPA|'θjaːl}}] <br> "brat"
 
| þjāl <br>[{{IPA|'θjaːl}}] <br> "brat"
|
+
| sējl<br>[{{IPA|'siːʎ}}] <br> "brat"
 
|-
 
|-
 
! kełach<br>[{{IPA|'keɫɑx}}] <br> "siostra"
 
! kełach<br>[{{IPA|'keɫɑx}}] <br> "siostra"
Linia 219: Linia 256:
 
| šeux<br>[{{IPA|'ʃeʊ̯k͡x}}] <br> "siostra"
 
| šeux<br>[{{IPA|'ʃeʊ̯k͡x}}] <br> "siostra"
 
| ḱełach<br>[{{IPA|'çeɫax}}] <br> "siostra"
 
| ḱełach<br>[{{IPA|'çeɫax}}] <br> "siostra"
 +
| chełak<br>[{{IPA|'xeɫʌk}}] <br> "siostra"
 
| šeiraçh <br>[{{IPA|'ʃeɪ̯rɑxː}}] <br> "siostra"
 
| šeiraçh <br>[{{IPA|'ʃeɪ̯rɑxː}}] <br> "siostra"
 
| šeuçh <br>[{{IPA|'ʃeʊ̯xː}}] <br> "siostra"
 
| šeuçh <br>[{{IPA|'ʃeʊ̯xː}}] <br> "siostra"
|
+
| shēh <br>[{{IPA|'ʂiːħ}}] <br> "siostra"
 
|-
 
|-
 
! użeif<br>[{{IPA|'uzeɪ̯f}}] <br> "wuj"
 
! użeif<br>[{{IPA|'uzeɪ̯f}}] <br> "wuj"
Linia 227: Linia 265:
 
| husepf<br>[{{IPA|'husep͡f}}] <br> "wuj"
 
| husepf<br>[{{IPA|'husep͡f}}] <br> "wuj"
 
| uszê<br>[{{IPA|'yzɛ}}] <br> "wuj"
 
| uszê<br>[{{IPA|'yzɛ}}] <br> "wuj"
 +
| wuzje<br>[{{IPA|'wuzjɛ}}] <br> "wuj"
 
| üzé<br>[{{IPA|y'zɛː}}] <br> "wuj"
 
| üzé<br>[{{IPA|y'zɛː}}] <br> "wuj"
 
| huseff <br>[{{IPA|'husefː}}] <br> "wuj"
 
| huseff <br>[{{IPA|'husefː}}] <br> "wuj"
|
+
| wusiw <br>[{{IPA|'wy.siw}}] <br> "wuj"
 
|-
 
|-
 
! weina<br>[{{IPA|'weɪ̯nɑ}}] <br> "ciotka"
 
! weina<br>[{{IPA|'weɪ̯nɑ}}] <br> "ciotka"
Linia 235: Linia 274:
 
| vēnă<br>[{{IPA|'veːnɐ}}] <br> "ciotka"
 
| vēnă<br>[{{IPA|'veːnɐ}}] <br> "ciotka"
 
| wêra<br>[{{IPA|'wɛra}}] <br> "ciotka"
 
| wêra<br>[{{IPA|'wɛra}}] <br> "ciotka"
 +
| waura<br>[{{IPA|'wʌwrʌ}}] <br> "ciotka"
 
| wér<br>[{{IPA|'wɛːr}}] <br> "ciotka"
 
| wér<br>[{{IPA|'wɛːr}}] <br> "ciotka"
 
| bēn <br>[{{IPA|'beːn}}] <br> "ciotka"
 
| bēn <br>[{{IPA|'beːn}}] <br> "ciotka"
|
+
| vēné<br>[{{IPA|'viː.nə}}] <br> "ciotka"
 +
|-
 +
! gamma<br>[{{IPA|'ɣɑmːɑ}}] <br> "człowiek"
 +
| gaba<br>[{{IPA|'ɣɐbɐ}}] <br> "człowiek"
 +
| ğabă<br>[{{IPA|'ɣabɐ}}] <br> "człowiek"
 +
| gaba<br>[{{IPA|'ɣaba}}] <br> "człowiek"
 +
| ğabǎ<br>[{{IPA|'ɣʌbɨ}}] <br> "człowiek"
 +
| gáv<br>[{{IPA|'gɑːv}}] <br> "człowiek"
 +
| ğabh<br>[{{IPA|'ɣab͡v}}] <br> "człowiek"
 +
| jabé <br>[{{IPA|'jæ.bə}}] <br> "człowiek"
 +
|-
 +
! citłá<br>[{{IPA|'çitɫɞ}}] <br> "kapłan"
 +
| jisłě<br>[{{IPA|'iːsɫɛ}}] <br> "kapłan"
 +
| siþłă<br>[{{IPA|'siθɫã}}] <br> "kapłan"
 +
| isłä<br>[{{IPA|'isɫæ}}] <br> "kapłan"
 +
| jisłě<br>[{{IPA|'jisɫɛ}}] <br> "kapłan"
 +
| íl<br>[{{IPA|'iːl}}] <br> "kapłan"
 +
| silþ<br>[{{IPA|'silθ}}] <br> "kapłan"
 +
| sishléh<br>[{{IPA|'siʂ.ləħ}}] <br> "kapłan" <br> sisha<br>[{{IPA|'si.ʂæ}}] <br> "pan"
 
|-
 
|-
 
|}
 
|}

Aktualna wersja na dzień 18:23, 29 mar 2024

Języki zongepajckie to podrodzina językiw gammajskich wywodząca się z starozongepajszczyzny. Charakteryzują się przynależnością do grupy peryferyjnej (brak zmiany [ɣ] > [ŋ]), slotacyzmem, przesuwką spółgłosek i szykiem SOV. Na języki te mocny wpływ miały Języki darkajskie.

Cechy charakterystyczne

  • slotacyzm, czyli zamiana pgm. *r na *łł i potem zazwyczaj na *sl;
  • przesuwka spółgłoskowa - bezdźwięczne szczelinowe stają się afrykatami, bezdźwięczne zwarte się spirantyzują zaś dźwięczne zwarte tracą dźwięczność. Jest to nieco podobna zmiana do tej w lejhamskim;
  • częsta utrata pragammajskiego imperatywu - jego obecność wykazują tylko zachodnie dialekty. Inne tworzyły nowy tryb rozkazujący na różne sposoby;
  • zamiana szyku SVO na SOV pod wpływem darkajskim;
  • mocne zachowanie pragammajskiej harmonii;
  • silne wpływy języków darkajskich we wszystkich płaszczyznach. Prócz zmiany szyku SVO na SOV można wymienić takie cechy jak częste użycie czasowników posiłkowych, powstanie głoski /ɫ/, mocno zachowany system przypadków miejsca czy długie przymiotniki. Oczywiście tym wpływom towarzyszyły zapożyczenia.

Języki zongepajckie posiadają liczne afrykaty. Praktycznie wszystkie posiadają afrykaty przedniojęzykowe typu /ts/ lub /dʒ/. Dosyć częsta jest też afrykata wargowa /pf/. Niektóre języki posiadają też afrykatę welarną /kx/, ale ta często była poddawana lenicji lub mieszana z przydechowym /kʰ/.

Rodzina języków zongepajckich

Języki zongepajckie mimo używania w większości na dosyć małym obszarze stanowią bardzo liczną, bogatą rodzinę, co jest spowodowane tym, że większość odmian rozwijała się w trudnym, górskim terenie. Są również problemy w ustaleniu, co jest językiem, a co tylko dialektem. Proponuje się wiele grup, ale najbardziej uznany podział to:

Uwagi:

  • † oznacza, że dany język jest wymarły lub jest to dawne stadium rozwoju
  • †* oznacza, że język nie jest już używany w codziennej mowie, ale jest używany w celach państwowych, religijnych i rytualnych.

Porównanie języków zongepajckich

Starozongepajcki Zongepajcki
klasyczny
Prazachodniozongepajcki Ołłuch Zypfyjski Onigammajski Wysokozongepajcki
(dialekt północny)
Starochwadeński
hażłłu
['hɑzɮu]
"jeden"
haszsolu
['hɐzsolu]
"jeden"
assĭ
['asːɪ]
"jeden"
haszłłu
['hazɮy]
"jeden"
hâslu
['hɨsʎu]
"jeden"
asel
['ɑsɛl]
"jeden"
el
[ɛl]
przedimek
nieokreślony
æss
['æsː]
"jeden"
jashé
['jæ.ʂə]
"jeden"
þałłu
['θɑɮu]
"dwa"
zaslu
['t͡sɐslu]
"dwa"
ƶaslĭ
['t͡θaslɪ]
"dwa"
ƶałłu
['t͡θaɮy]
"dwa"
þaslu
['θʌsʎu]
"dwa"
câl
['t͡sʌːl]
"dwa"
ƶæsl
['t͡θæsl]
"dwa"
țashlé
['tʼæʂ.lə]
"dwa"
ðinnu
['ðinːu]
"trzy"
džidu
['d͡ʒidu]
"trzy"
ðidĭ
['ðidɪ]
"trzy"
džiðu
['d͡ʒiðy]
"trzy"
ʒîdu
['d͡zɨdu]
"trzy"
džid
['d͡ʒid]
"trzy"
ðidh
['ðid͡ð]
"trzy"
zidé
['zi.də]
"trzy"
áso
['ɞso]
"cztery"
ězo
['ɛt͡so]
"cztery"
jază
['jat͡sɐ]
"cztery"
äzȯ
['æt͡su]
"cztery"
jěco
['jɛt͡sɔ]
"cztery"
äcou
[æ't͡soʊ̯]
"cztery"
jaz
['jat͡s]
"cztery"
jashjé
['jæʂ.jə]
"cztery"
kałłga
['kɑɮɣɑ]
"pięć"
chasloga
['xɐsloɣɐ]
"pięć"
chassğă
['xasːɣɐ]
"pięć"
kałłga
['kaɮɣa]
"pięć"
chaslâ
['xʌsʎɨ]
"pięć"
kálâ
[kɑː'lʌː]
"pięć"
chażż
['xazː]
"pięć"
jasshé
['jæ.ʂːə]
"pięć"
abág
['ɑbɞɣ]
"dziesięć"
apěg
['ɐpɛɣ}]
"dziesięć"
apĭu
['apɪʊ̯]
"dziesięć"
afäg
['afæɣ]
"dziesięć"
hapeğ
['hʌpɛɣ]
"dziesięć"
pa̋
['pæː]
"dziesięć"
æbju
['æbju]
"dziesięć"
japé
['jæ.pə]
"dziesięć"
þáfjałł
['θɞfjɑɮ]
"sto"
zěpfjaslo
['t͡sɛp͡fjɐslo]
"sto"
ƶapfjai
['t͡θap͡fjaɪ̯]
"sto"
ƶäšałł
['t͡sæʃaɮ]
"sto"
þěuslâ
['θɛwsʎɨ]
"sto"
cäšâl
[t͡sæ'ʃʌːl]
"sto"
ƶaffja
['t͡θafːja]
"sto"
țavjé
['tʼæv.jə]
"sto"
ðanko
['ðɑnko]
"tysiąc"
ðancho
['ðɐnxo]
"tysiąc"
ðąchă
['ðãxɐ]
"tysiąc"
ðankȯ
['ðanku]
"tysiąc"
dancho
['dʌnxɔ]
"tysiąc"
vankou
[vɑn'xoʊ̯]
"tysiąc"
dāch
['daːx]
"tysiąc"
zō'é
['zøː.ə]
"tysiąc"
go
['ɣo]
"ja"
go
['ɣo]
"ja"
jo
['jo]
"ja"
go
['ɣo]
"ja"
ğo
['ɣo]
"ja"
gou
['goʊ̯]
"ja"
jo, ja[1]
['jo], ['ja]
"ja"
jo
['jø]
"ja"
łei
['ɫeɪ̯]
"ty"
łai
['ɫaɪ̯]
"ty"
le
['le]
"ty"
łê
['ɫɛ]
"ty"
łě
['ɫɛ]
"ty"
le
['lɛ]
"ty"
le
['le]
"ty"
le
['ʎi]
"ty"
be?
['be]
"on"
pe
['pe]
"on"
pe
['pe]
"on"
pe
['pe]
"on"
pe
['pe]
"on"
pei
['peɪ̯]
"on"
pe
['pe]
"on"
phy
['pħɘ]
"on"
żifa
['zifɑ]
"my"
šzipfa
['ʒip͡fɐ]
"my"
sipf
['sip͡f]
"my"
šzipfa
['ʒip͡fa]
"my"
zipfâ
['ʒip͡fɨ]
"my"
žipf
['ʒip͡f]
"my"
siff
['sifː]
"my"
siw
['siw]
"my"
oułł
['oʊ̯ɮ]
"wy"
auslo
['aʊ̯slo]
"wy"
ōs
['oːs]
"wy"
ôłł
['ɔɮ]
"wy"
óslâ
['ɔsʎɨ]
"wy"
úl
['uːl]
"wy"
aus
['aʊ̯s]
"wy"
wōs
['wøːs]
"wy"
qa
['qɑ]
"oni"
kha
['χɐ]
"oni"
ha
['ha]
"oni"
ta
['ta]
"oni"
ha
['hʌ]
"oni"
ŝa
['ʂɑ]
"oni"
ha
['ha]
"oni"
ja
['jæ]
"oni"
bała
['bɑɫɑ]
"mężczyzna"
pała
['pɐɫɐ]
"mężczyzna"
pau
['paʊ̯]
"mężczyzna"
pała
['paɫa]
"mężczyzna"
pâła
['pɨɫʌ]
"mężczyzna"
pár
['pɑːr]
"mężczyzna"
pau
['paʊ̯]
"mężczyzna"
pau
['pæy̯]
"mężczyzna"
ifou
['ip͡foʊ̯]
"kobieta"
ipfau
['ip͡faʊ̯]
"kobieta"
ipfo
['ip͡fo]
"kobieta"
ipfô
['ip͡fɔ]
"kobieta"
jipfo
['jip͡fɔ]
"kobieta"
ipfo
['ip͡fɔ]
"kobieta"
iffu
['ifːu]
"kobieta"
ivo
['i.vø]
"dziwka"
tagei
['tɑɣeɪ̯]
"ojciec"
sagai
['sɐɣaɪ̯]
"ojciec"
þaje
['θaje]
"ojciec"
sagê
['saɣɛ]
"ojciec"
swâ
['swɨ]
"ojciec"

['sɛː]
"ojciec"
þaji
['θaji]
"ojciec"
saja
['sæ.jæ]
"ojciec"
ðałłach
['ðɑɮɑx]
"matka"
ðaslax
['ðɐslɐk͡x]
"matka"
ðaslăx
['ðaslɐk͡x]
"matka"
ðałłach
['ðaɮax]
"matka"
daslak
['dʌsʎʌk]
"matka"
vâlaçh
[vʌː'lɑxː]
"matka"
ðālch
['ðaːlx]
"matka"
zashléh
['zæʂ.ləħ]
"kobieta"
zasha
['zæ.ʂæ]
"matka"
łogał
['ɫoɣɑɫ]
"mąż"
łogał
['ɫoɣɐɫ]
"mąż"
łoğău
['ʟoɣɐʊ̯]
"mąż"
łohał
['ɫohaɫ]
"mąż"
łoł
['ɫoɫ]
"mąż"

['lɔː]
"mąż"
loğau
['loɣaʊ̯]
"mąż"
lojō
['lø.jøː]
"mąż"
limmi
['limːi]
"żona"
ľibi
['ʎibi]
"żona"
libĭ
['libɪ]
"żona"
ľebi
['jebi]
"żona"
libi
['ʎibi]
"żona"
ĺib
['ʎib]
"żona"
libh
['lib͡v]
"żona"
libé
['ʎi.bə]
"żona"
gahan
['ɣɑhɑn]
"syn"
gahan
['ɣɐhɐn]
"syn"
ğã
['ɣãː]
"syn"
gahan
['ɣahan]
"syn"
ğan
['ɣʌn]
"syn"
gân
['gʌːn]
"syn"
gāñ
['gaːŋ]
"syn"

['jøː]
"syn"
eijużu
['eɪ̯juzu]
"córka"
aijuszu
['aɪ̯juzu]
"córka"
ēisu
['eːɪ̯su]
"córka"
êjuszu
['ɛjyzy]
"córka"
jějzu
['jɛjzu]
"córka"
jűz
['jyːz]
"córka"
eisu
['eɪ̯su]
"córka"
ēsu
['iːsy]
"córka"
teiqałł
['teɪ̯qɑɮ]
"brat"
saikhaslo
['saɪ̯χɐslo]
"brat"
þēal
['θeːɐ̯l]
"brat"
sêtałł
['sɛtaɮ]
"brat"
sjěslâ
['sjɛsʎɨ]
"brat"
seŝŝâl
[sɛ'ʂːʌːl]
"brat"
þjāl
['θjaːl]
"brat"
sējl
['siːʎ]
"brat"
kełach
['keɫɑx]
"siostra"
chełax
['xeɫɐk͡x]
"siostra"
šeux
['ʃeʊ̯k͡x]
"siostra"
ḱełach
['çeɫax]
"siostra"
chełak
['xeɫʌk]
"siostra"
šeiraçh
['ʃeɪ̯rɑxː]
"siostra"
šeuçh
['ʃeʊ̯xː]
"siostra"
shēh
['ʂiːħ]
"siostra"
użeif
['uzeɪ̯f]
"wuj"
uszaipf
['uzaɪ̯p͡f]
"wuj"
husepf
['husep͡f]
"wuj"
uszê
['yzɛ]
"wuj"
wuzje
['wuzjɛ]
"wuj"
üzé
[y'zɛː]
"wuj"
huseff
['husefː]
"wuj"
wusiw
['wy.siw]
"wuj"
weina
['weɪ̯nɑ]
"ciotka"
waina
['waɪ̯nɐ]
"ciotka"
vēnă
['veːnɐ]
"ciotka"
wêra
['wɛra]
"ciotka"
waura
['wʌwrʌ]
"ciotka"
wér
['wɛːr]
"ciotka"
bēn
['beːn]
"ciotka"
vēné
['viː.nə]
"ciotka"
gamma
['ɣɑmːɑ]
"człowiek"
gaba
['ɣɐbɐ]
"człowiek"
ğabă
['ɣabɐ]
"człowiek"
gaba
['ɣaba]
"człowiek"
ğabǎ
['ɣʌbɨ]
"człowiek"
gáv
['gɑːv]
"człowiek"
ğabh
['ɣab͡v]
"człowiek"
jabé
['jæ.bə]
"człowiek"
citłá
['çitɫɞ]
"kapłan"
jisłě
['iːsɫɛ]
"kapłan"
siþłă
['siθɫã]
"kapłan"
isłä
['isɫæ]
"kapłan"
jisłě
['jisɫɛ]
"kapłan"
íl
['iːl]
"kapłan"
silþ
['silθ]
"kapłan"
sishléh
['siʂ.ləħ]
"kapłan"
sisha
['si.ʂæ]
"pan"

Przypisy

  1. wariant nieakcentowany