Pisma tangijskie: Różnice pomiędzy wersjami
(Nie pokazano 16 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika) | |||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Tangia Intro}} | {{Tangia Intro}} | ||
− | '''Piśmienność''' wyspy [[Tangia]] i następnie kraju rozpoczyna się jeszcze w starożytności. Pogląd na temat [[Tangijczycy|Tangijczyków]], głoszący, że nie są pierwszym narodem czy cywilizacją wyspy, istniał jeszcze w czasach przedcesarskich. Wiedziano, że na wyspie istniała bardzo silna cywilizacja, potrafiąca między innymi stosować magiczną sztukę pozwalającą utrwalać słowa, co pozwoliło im tak zarządzać zasobami, aby wyżywić znaczną liczbę ludzi. Prawdopodobnie to te informacje przyciągały falami Tangijczyków, pierwotnie zapewne zamieszkujących półwysep Pinu. Nie jest jasne, czy dochodziło do spotkań Tangijczyków ze zdziczałymi potomkami pierwszej cywilizacji zwanej Maraami. Kiedy starożytni Tangijczycy docierali na wyspę, samej cywilizacji już nie było. Maraowie pozostawili po sobie konstrukcje i ruiny, pochłonięte przez dżungle, pustynie i erozyjny klimat Tangii, między innymi wiele stel, tabliczek i innych obiektów z zapisem hieroglificznym (najstarsze) lub klinowym (młodsze), głównie rytych w kościach, kamieniach i glinie. Ten język jeszcze w roku [[Tangia|9509 EK]], tysiące lat później, pozostał nieodczytany (został odszyfrowany później). Tangijczycy inspirowali się nimi, opracowując własne pismo klinowe, alfabetyczno-sylabiczne, dostosowując je do [[język ayu|swojego języka]]. | + | [[Plik:Tangian Cuneiform prism one.png|thumb|right|350px|Pryzmat-1 w trakcie schnięcia. Zrobiony z syntetycznej gliny i pisany ręcznie wykonanym bambusowym stylusem, zawiera dwie zwrotki tłumaczonego tekstu [[Teksty w ayu|"Davy Jones" Fialejy]]<ref>https://www.youtube.com/watch?v=n_LApFnTfP8</ref>. W całości zapisany pierwotną abugidą. Jedyny obecnie istniejący pryzmat.]]{{sp}}'''Piśmienność''' wyspy [[Tangia]] i następnie kraju rozpoczyna się jeszcze w starożytności. Pogląd na temat [[Tangijczycy|Tangijczyków]], głoszący, że nie są pierwszym narodem czy cywilizacją wyspy, istniał jeszcze w czasach przedcesarskich. Wiedziano, że na wyspie istniała bardzo silna cywilizacja, potrafiąca między innymi stosować magiczną sztukę pozwalającą utrwalać słowa, co pozwoliło im tak zarządzać zasobami, aby wyżywić znaczną liczbę ludzi. Prawdopodobnie to te informacje przyciągały falami Tangijczyków, pierwotnie zapewne zamieszkujących półwysep Pinu. Nie jest jasne, czy dochodziło do spotkań Tangijczyków ze zdziczałymi potomkami pierwszej cywilizacji zwanej Maraami. Kiedy starożytni Tangijczycy docierali na wyspę, samej cywilizacji już nie było. Maraowie pozostawili po sobie konstrukcje i ruiny, pochłonięte przez dżungle, pustynie i erozyjny klimat Tangii, między innymi wiele stel, tabliczek i innych obiektów z zapisem hieroglificznym (najstarsze) lub klinowym (młodsze), głównie rytych w kościach, kamieniach i glinie. Ten język jeszcze w roku [[Tangia|9509 EK]], tysiące lat później, pozostał nieodczytany (został odszyfrowany później). Tangijczycy inspirowali się nimi, opracowując własne pismo klinowe, alfabetyczno-sylabiczne, dostosowując je do [[język ayu|swojego języka]]. |
To pismo w obecnej (9509 EK) formie jest stosowane w stanie prawie niezmienionym, choć warstwa najuboższa jest uczona pisma chłopskiego, uproszczonego, głównie w celu zapewnienia świadomości prawa państwowego, a potem cesarskiego, i religii, a warstwa najwyższa, lubująca się w kryptografii, korzystała z hieroglificznego metajęzyka. | To pismo w obecnej (9509 EK) formie jest stosowane w stanie prawie niezmienionym, choć warstwa najuboższa jest uczona pisma chłopskiego, uproszczonego, głównie w celu zapewnienia świadomości prawa państwowego, a potem cesarskiego, i religii, a warstwa najwyższa, lubująca się w kryptografii, korzystała z hieroglificznego metajęzyka. | ||
+ | =Historia= | ||
==Cywilizacja marajska== | ==Cywilizacja marajska== | ||
Cywilizacja marajska ryła kliny w kamieniu, glinie i skórze, prawdopodobnie także w drewnie, co się nie zachowało. Pismo pierwotnie było obrazkowe, mnemoniczne, następnie hieroglificzne, a na końcu pełne ideograficzne pismo klinowe. W roku 9509 EK pismo pozostawało nieodszyfrowane. Liczne tabliczki i stele znajdują się w [[Forteca w Tau Atla|Tau Atla]]. Pismo zostanie odszyfrowane dwieście ziemskich lat później dzięki dwujęzycznej steli. | Cywilizacja marajska ryła kliny w kamieniu, glinie i skórze, prawdopodobnie także w drewnie, co się nie zachowało. Pismo pierwotnie było obrazkowe, mnemoniczne, następnie hieroglificzne, a na końcu pełne ideograficzne pismo klinowe. W roku 9509 EK pismo pozostawało nieodszyfrowane. Liczne tabliczki i stele znajdują się w [[Forteca w Tau Atla|Tau Atla]]. Pismo zostanie odszyfrowane dwieście ziemskich lat później dzięki dwujęzycznej steli. | ||
Linia 22: | Linia 23: | ||
Pismo powszechne pisano od lewej do prawej, rzadziej bustrofedonem. Kluczowe teksty na większych stelach pismo zygzakiem, falami, dla oszczędności materiału wykorzystując dość trójkątny kształt sylab klinowych, łącząc taką praktykę tak z religijnym związkiem z morzem (pisanie falami), jak i wskazując na trójkąt jako kluczowy kształt tak samych glifów, jak i stylusa używanego do ich stawiania. Część tekstów, szczególnie papierowych, pisano z góry do dołu. | Pismo powszechne pisano od lewej do prawej, rzadziej bustrofedonem. Kluczowe teksty na większych stelach pismo zygzakiem, falami, dla oszczędności materiału wykorzystując dość trójkątny kształt sylab klinowych, łącząc taką praktykę tak z religijnym związkiem z morzem (pisanie falami), jak i wskazując na trójkąt jako kluczowy kształt tak samych glifów, jak i stylusa używanego do ich stawiania. Część tekstów, szczególnie papierowych, pisano z góry do dołu. | ||
− | + | =Klinowe pismo tangijskie= | |
− | == | + | ==Spółgłoski== |
{|class="wikitable" border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" | {|class="wikitable" border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" | ||
+ | !Litera | ||
+ | !Wartość<br/>fonetyczna | ||
+ | !Nazwa litery | ||
+ | !Komentarz | ||
!Litera | !Litera | ||
!Wartość<br/>fonetyczna | !Wartość<br/>fonetyczna | ||
Linia 33: | Linia 38: | ||
|/m/ | |/m/ | ||
|<small>ΜΕΥΝΥ</small> ''porcja'' | |<small>ΜΕΥΝΥ</small> ''porcja'' | ||
+ | | | ||
+ | |[[Plik:Tangian cuneiform F Fang.png|100px]] | ||
+ | |/f/ | ||
+ | |<small>ΦΑΝΓ</small> ''złoto'' | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
Linia 38: | Linia 47: | ||
|/n/ | |/n/ | ||
|<small>ΝΙΝΑ</small> ''dobry'' | |<small>ΝΙΝΑ</small> ''dobry'' | ||
− | |Czasami występuje bez ukośnego glifu. Jest wtedy trudny do odróżnienia od /w/. | + | |Czasami występuje bez ukośnego glifu.<br/>Jest wtedy trudny do odróżnienia od /w/. |
+ | |[[Plik:Tangian cuneiform P Puro.png|100px]] | ||
+ | |/p/ | ||
+ | |<small>ΠΥΡΟ</small> ''żywioł dodania''<sup>[[karaizm]]</sup> | ||
+ | | | ||
|- | |- | ||
|[[Plik:Tangian_cuneiform_NG_Fang.png|100px]] | |[[Plik:Tangian_cuneiform_NG_Fang.png|100px]] | ||
Linia 44: | Linia 57: | ||
|<small>ΦΑΝΓ</small> ''złoto'' | |<small>ΦΑΝΓ</small> ''złoto'' | ||
|Rzadko stosowany. Archaiczny znak. | |Rzadko stosowany. Archaiczny znak. | ||
+ | |[[Plik:Tangian cuneiform H Huaram.png|100px]] | ||
+ | |/ɦ/ | ||
+ | |<small>ΧΥΑΡΑΜ</small> ''bitwa'' | ||
+ | |Trudny, niewygodny do pisania.<br/>Wymaga wykrzywienia ręki w nadgarstku. | ||
|- | |- | ||
|[[Plik:Tangian_cuneiform_NG_final_Rang.png|50px]] | |[[Plik:Tangian_cuneiform_NG_final_Rang.png|50px]] | ||
|/ŋ/ | |/ŋ/ | ||
|<small>ΡΑΝΓ</small> ''światło'' | |<small>ΡΑΝΓ</small> ''światło'' | ||
+ | | | ||
+ | |[[Plik:Tangian cuneiform Y Yoa.png|100px]] | ||
+ | |/j/ | ||
+ | |<small>ΓΙΟΑ</small> ''woda'' | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
Linia 54: | Linia 75: | ||
|<small>ΤΑΧΥ</small> ''strzała'' | |<small>ΤΑΧΥ</small> ''strzała'' | ||
| | | | ||
+ | |[[Plik:Tangian cuneiform R Rami.png|70px]] | ||
+ | |/ɾ/ | ||
+ | |<small>ΡΑΜΙ</small> ''dzień'' | ||
+ | | | ||
+ | |- | ||
+ | |[[Plik:Tangian cuneiform L Lau.png|100px]] | ||
+ | |/ɫ/ | ||
+ | |<small>ΛΑΥ</small> ''serce'' | ||
+ | | | ||
+ | |[[Plik:Tangian cuneiform ' Eura.png|100px]] | ||
+ | |/ʔ/ | ||
+ | |<small>ΕΥΡΑ</small> ''ważny'' | ||
+ | | | ||
+ | |- | ||
+ | |[[Plik:Tangian cuneiform K Kala.png|100px]] | ||
+ | |/k/ | ||
+ | |<small>ΚΑΛΑ</small> ''palma kokosowa'' | ||
+ | |Istnieje wariant z pionową strzałą<br/>zmiast dwóch pionowych grotów. | ||
+ | |[[Plik:Tangian cuneiform W Matwa.png|100px]] | ||
+ | |/w/ | ||
+ | |<small>ΜΑΤΥΑ</small> ''cud'' | ||
+ | | | ||
+ | |- | ||
+ | |[[Plik:Tangian cuneiform Nora.png|100px]] | ||
+ | | - | ||
+ | |<small>ΝΟΡΑ</small> ''nieistnienie'' | ||
+ | |''Placeholder'' dla samogłosek | ||
+ | | | ||
+ | | | ||
+ | | | ||
+ | | | ||
+ | |} | ||
+ | |||
+ | ==Samogłoski== | ||
+ | {|class="wikitable" border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" | ||
+ | !Litera | ||
+ | !Wartość<br/>fonetyczna | ||
+ | !Nazwa litery | ||
+ | !Komentarz | ||
+ | !Litera | ||
+ | !Wartość<br/>fonetyczna | ||
+ | !Nazwa litery | ||
+ | !Komentarz | ||
|- | |- | ||
− | |[[Plik:|100px]] | + | |[[Plik:Tangian cuneiform A.png|100px]] |
− | |// | + | |/a/ |
− | |<small></small> | + | |<small>Α</small> |
+ | | | ||
+ | |[[Plik:Tangian cuneiform O.png|100px]] | ||
+ | |/o/ | ||
+ | |<small>Ο</small> | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
− | |[[Plik:|100px]] | + | |[[Plik:Tangian cuneiform E.png|100px]] |
− | |// | + | |/e/ |
− | |<small></small> | + | |<small>Ε</small> |
+ | | | ||
+ | |[[Plik:Tangian cuneiform I.png|100px]] | ||
+ | |/i/ | ||
+ | |<small>Ι</small> | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
− | |[[Plik:|100px]] | + | |[[Plik:Tangian cuneiform U.png|100px]] |
− | |// | + | |/ʉ/ |
− | |<small></small> | + | |<small>Y</small> |
+ | | | ||
+ | |[[Plik:Tangian cuneiform EI.png|100px]] | ||
+ | |/ei̯/ | ||
+ | |<small>Η</small> | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
− | |[[Plik:|100px]] | + | |[[Plik:Tangian cuneiform EU.png|100px]] |
− | |// | + | |/œʉ̯/ |
− | |<small></small> | + | |<small>ΕΥ</small> |
+ | | | ||
+ | |[[Plik:Tangian cuneiform OU.png|100px]] | ||
+ | |/ou̯/ | ||
+ | |<small>ΟΥ</small> | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
− | |[[Plik:|100px]] | + | |[[Plik:Tangian cuneiform AU.png|100px]] |
− | |// | + | |/œʉ̯/ |
− | |<small></small> | + | |<small>ΑΥ</small> |
+ | | | ||
+ | |[[Plik:Tangian cuneiform AI.png|100px]] | ||
+ | |/ai̯/ | ||
+ | |<small>ΑΙ</small> | ||
| | | | ||
|} | |} | ||
− | + | ==Ideogramy== | |
{|class="wikitable" border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" | {|class="wikitable" border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" | ||
!Litera | !Litera | ||
Linia 155: | Linia 239: | ||
|- | |- | ||
|} | |} | ||
+ | |||
+ | ==Specyficzne logogramy tangijskie== | ||
+ | {|class="wikitable" border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" | ||
+ | !Litera | ||
+ | !Wymowa | ||
+ | !Znaczenie | ||
+ | !Komentarz | ||
+ | !Litera | ||
+ | !Wymowa | ||
+ | !Znaczenie | ||
+ | !Komentarz | ||
+ | |- | ||
+ | |[[Plik:Tangian cuneiform Word Naratai.png|100px]] | ||
+ | |Ναραται Χαγιανορι<br/>''Naratai Hayanori'' | ||
+ | |[[Królestwo Naratajskie]] | ||
+ | | | ||
+ | |[[Plik:Tangian cuneiform Word Tongami.png|100px]] | ||
+ | |Τονγαμι Ιτικορηρο<br/>''Tongami Itikoreiro'' | ||
+ | |[[Republika Tongami]] | ||
+ | | | ||
+ | |- | ||
+ | |[[Plik:Tangian cuneiform Word Luta ni Fari.png|100px]] | ||
+ | |Λυτα νι Φαρι<br/>''Luta ni Fari'' | ||
+ | |[[Republika Lutafaryjska]] | ||
+ | | | ||
+ | |[[Plik:Tangian cuneiform Word Nomeurai.png|100px]] | ||
+ | |Νομευραι Ιτικορηρο<br/>''Nomeurai Itikoreiro'' | ||
+ | |[[Republika Nomeurajska]] | ||
+ | | | ||
+ | |- | ||
+ | |[[Plik:Tangian cuneiform Word Yo Elalun.png|100px]] | ||
+ | |Γιο Ελαλυν<br/>''Yo Elalun''<hr/>Busy | ||
+ | |[[Buania]] | ||
+ | | | ||
+ | |[[Plik:Tangian cuneiform Word Hiranea.png|100px]] | ||
+ | |Χιρανεα<br/>''Hiranea'' | ||
+ | |[[Hiranea]] | ||
+ | | | ||
+ | |- | ||
+ | |[[Plik:Tangian cuneiform Word Marao.png|100px]] | ||
+ | |Χαρανι υ Μαραο<br/>''Harani i Marao'' | ||
+ | |[[Pustynia Marajska]] | ||
+ | | | ||
+ | |[[Plik:Tangian cuneiform Word Orumilo Reitika.png|100px]] | ||
+ | |Ορυμιλο νι Ρητικα<br/>''Orumilo ni Reitika'' | ||
+ | |[[Królestwa Orumilo i Rejtiki]] | ||
+ | | | ||
+ | |- | ||
+ | |[[Plik:Tangian cuneiform Word Takangari.png|100px]] | ||
+ | |Χαρανι υ Τακανγαρι<br/>''Harani i Takangari'' | ||
+ | |[[Pustynia Takangaryjska]] | ||
+ | | | ||
+ | |[[Plik:Tangian cuneiform Word Kunatla.png|100px]] | ||
+ | |Κυνατλα Χαγιανορι<br/>''Kunatla Hayanori'' | ||
+ | |[[Królestwo Kunatla]] | ||
+ | | | ||
+ | |- | ||
+ | |[[Plik:Tangian cuneiform Word Akeira.png|100px]] | ||
+ | |Ακηρα<br/>''Akeira'' | ||
+ | |[[Akeira]] | ||
+ | | | ||
+ | |[[Plik:Tangian cuneiform Word Atirai.png|100px]] | ||
+ | |Ατιραι<br/>''Atirai'' | ||
+ | |[[Atirai]] | ||
+ | | | ||
+ | |- | ||
+ | |} | ||
+ | |||
+ | ==Cyfry== | ||
+ | System dziesiętny. Liczby sygnalizuje się delikatnym kropkowym nacięciem nad liczbą. Poniżej przedstawiono zapis liczb od 1 do 20. | ||
+ | |||
+ | [[Plik:Tangian Cuneiform numerals 1 20.png]] | ||
=Stare, nieaktualne wersje= | =Stare, nieaktualne wersje= | ||
− | + | Link do pierwotnej wersji: [[:Plik:Tangian cuneiform.png]]. | |
− | < | + | =Odnośniki i referencje= |
+ | <references/> | ||
− | [[Kategoria:Tangia]] | + | [[Kategoria:Tangia]][[Kategoria:Tangijskie pismo klinowe|!]] |
Aktualna wersja na dzień 21:11, 3 wrz 2020
ⲦⲀⲚⲄⲨⲀ ⲬⲞ'ⲨⲘ | Czytasz artykuł z serii Tangia. | Język ayu (pisma) · Historia · Karaizm · Cesarz Tangii · Rada Państwa Tangia · Kaoritanu · Tangijczycy · Dziesięć Cudów Tangii · Gospodarka i demografia Tangii · Tangijska Sieć Świetlna · Wojskowość Tangii (Takatoa · Aranu) · ET |
Piśmienność wyspy Tangia i następnie kraju rozpoczyna się jeszcze w starożytności. Pogląd na temat Tangijczyków, głoszący, że nie są pierwszym narodem czy cywilizacją wyspy, istniał jeszcze w czasach przedcesarskich. Wiedziano, że na wyspie istniała bardzo silna cywilizacja, potrafiąca między innymi stosować magiczną sztukę pozwalającą utrwalać słowa, co pozwoliło im tak zarządzać zasobami, aby wyżywić znaczną liczbę ludzi. Prawdopodobnie to te informacje przyciągały falami Tangijczyków, pierwotnie zapewne zamieszkujących półwysep Pinu. Nie jest jasne, czy dochodziło do spotkań Tangijczyków ze zdziczałymi potomkami pierwszej cywilizacji zwanej Maraami. Kiedy starożytni Tangijczycy docierali na wyspę, samej cywilizacji już nie było. Maraowie pozostawili po sobie konstrukcje i ruiny, pochłonięte przez dżungle, pustynie i erozyjny klimat Tangii, między innymi wiele stel, tabliczek i innych obiektów z zapisem hieroglificznym (najstarsze) lub klinowym (młodsze), głównie rytych w kościach, kamieniach i glinie. Ten język jeszcze w roku 9509 EK, tysiące lat później, pozostał nieodczytany (został odszyfrowany później). Tangijczycy inspirowali się nimi, opracowując własne pismo klinowe, alfabetyczno-sylabiczne, dostosowując je do swojego języka.
To pismo w obecnej (9509 EK) formie jest stosowane w stanie prawie niezmienionym, choć warstwa najuboższa jest uczona pisma chłopskiego, uproszczonego, głównie w celu zapewnienia świadomości prawa państwowego, a potem cesarskiego, i religii, a warstwa najwyższa, lubująca się w kryptografii, korzystała z hieroglificznego metajęzyka.
Historia
Cywilizacja marajska
Cywilizacja marajska ryła kliny w kamieniu, glinie i skórze, prawdopodobnie także w drewnie, co się nie zachowało. Pismo pierwotnie było obrazkowe, mnemoniczne, następnie hieroglificzne, a na końcu pełne ideograficzne pismo klinowe. W roku 9509 EK pismo pozostawało nieodszyfrowane. Liczne tabliczki i stele znajdują się w Tau Atla. Pismo zostanie odszyfrowane dwieście ziemskich lat później dzięki dwujęzycznej steli.
Cywilizacja tangijska
Pomimo znacznej siły Tangii jako dostawcy papieru, raczej na papierze zarabiano pieniądze, na jego sprzedaży, niż używano go do pisma. Papier jako nośnik był nietrwały i w bardzo korozyjnej atmosferze tangijskiej łatwo ulegał zniszczeniu razem z atramentem lub podarciu, gnił, obawiano się zamoczenia, spalenia czy utopienia. Papier stosowano przede wszystkim w celach archiwalnych na terenach pustynnych, takich jak forteca w Tau Atla, gdzie wilgoć jest znikoma, i gdzie lekkość i mała objętość papieru stanowi jego wielką zaletę przy składowaniu w znacznych ilościach.
Podstawowym nośnikiem jest glina i materiały glinopodobne. Glify stawiane są stylusem z trzciny o przekroju trójkątnym, oszlifowanym drewienkiem, narzędziem kościanym lub rzadziej metalowym. Trójkątne ostrze przyciskano głęboko do gliny, pozostawiając wgłębienie dające glif krótki. Glif długi uzyskiwano tak samo, jedynie przyciskając dodatkowo ostrą krawędź stylusa. W odróżnieniu od ziemskich klinów sumeryjsko-akadyjskich, tangijczycy stosowali dwa glify, nie trzy. Gliniany materiał wypalano na słońcu lub w piecu. Glinę można było przykleić do ściany, dając stele. W przypadku błędu, zwilżano delikatnie palec i przeciągano po błędnym glifie. Stele kamienne i tym bardziej nośniki z metalu (złota, brązu) nie dawały szans na poprawki, były znacznie cięższe, droższe i niekiedy mniej trwałe (żelazo ulegało oksydacji, złoto było za drogie, o wiele za cięższe i za miękkie). Materiały kamienne i szczególnie gliniane charakteryzowały się znaczną łamliwością, więc musiały być grubsze, przez co były nieodpowiednie dla rozdmuchanej biurokracji tangijskiej. Ostatecznie do prostych zapisów niewymagających szczególnej archiwizacji stosowano proste tabliczki gliniane, od wielkości męskiej dłoni do długości jednego łokcia. Zapisy wymagające archiwizacji przepisywano na pryzmaty, tj. wielościany z gliny lub kamienia o trzech ścianach i obu podstawach w kształcie trójkątów. Aby uniknąć zarysowania klinów o kliny, pryzmaty przekładano miękkim materiałem, najczęściej wełną, i składowano poziomo jeden na drugim. Rzadziej, pryzmaty były na czubku wyposażone w haki, i składowano je w trójkątnych gniazdach w ziemi, i wyciągano nawet czasem drewnianym dźwigiem.
Z czasem stylus coraz częściej zastępowano nożykiem lub sztyletem z uwagi na ich większą dostępność. Odciskane w ten sposób glify różnią się od tych odciskanych trójkątną trzcinką. Zamiast trójkątnego wgłębienia, glif krótki pozostawia półkoliste wgłębienie, którego przedłużenie (ostrze) nie jest możliwe od razu. Glif ostrza stawia się po prostu poprzez przyłożenie ostrza noża podłużnie obok glifu trójkątnego. Jest to trudniejsze. Za stylus czasami robił także drewniany patyczek.
Do powszechnego transportu wykorzystywano przede wszystkim tabliczki drewniane i pergamin. Niektóre wiadomości przepisywano na papier dla oszczędności miejsca i wagi. Czasami nie było czasu na czekanie aż kawaleria przetransportuje wiadomość i na to czy napadną ją bandyci czy nie. W takich sytuacjach czekano na pomyślną pogodę i stosowano rangfen.
O wiele rzadziej stosowano metal i szkło. Stele z metalu były wykonywane z miedzi, brązu, srebra, ołowiu, złota, platyny, rzadko z żelaza czy stali. Tak były uwieczniane teksty najważniejsze z najważniejszych: kroniki państwowe, historie wojen, teksty religijne najwyższej wagi, kluczowe dekrety królewskie. Złoto pomimo swojej kolosalnej ceny i wysokiej gęstości, przejawiającej się w bardzo dużej wadze na centymetr sześcienny materiału, miało trzy zalety: nie rdzewiało ani nie ulegało pasywacji, było bardzo miękkie, zachowywało swój charakterystyczny, luksusowy kolor i poblask. Uboga w złoto Tangia musiała importować znaczne ilości tego kruszca nie tylko dla mennic i biżuterii, ale także dla skrybów świątynnych, pałacowych, naukowych i archiwalnych.
Kiedy pisano na papierze, stosowano dwa pędzle, szeroki i wąski. Szeroki stawiał klin, a wąski ostrze glifów długich.
Pismo powszechne pisano od lewej do prawej, rzadziej bustrofedonem. Kluczowe teksty na większych stelach pismo zygzakiem, falami, dla oszczędności materiału wykorzystując dość trójkątny kształt sylab klinowych, łącząc taką praktykę tak z religijnym związkiem z morzem (pisanie falami), jak i wskazując na trójkąt jako kluczowy kształt tak samych glifów, jak i stylusa używanego do ich stawiania. Część tekstów, szczególnie papierowych, pisano z góry do dołu.
Klinowe pismo tangijskie
Spółgłoski
Litera | Wartość fonetyczna |
Nazwa litery | Komentarz | Litera | Wartość fonetyczna |
Nazwa litery | Komentarz |
---|---|---|---|---|---|---|---|
/m/ | ΜΕΥΝΥ porcja | /f/ | ΦΑΝΓ złoto | ||||
/n/ | ΝΙΝΑ dobry | Czasami występuje bez ukośnego glifu. Jest wtedy trudny do odróżnienia od /w/. |
/p/ | ΠΥΡΟ żywioł dodaniakaraizm | |||
/ŋ/ | ΦΑΝΓ złoto | Rzadko stosowany. Archaiczny znak. | /ɦ/ | ΧΥΑΡΑΜ bitwa | Trudny, niewygodny do pisania. Wymaga wykrzywienia ręki w nadgarstku. | ||
/ŋ/ | ΡΑΝΓ światło | /j/ | ΓΙΟΑ woda | ||||
/t/ | ΤΑΧΥ strzała | /ɾ/ | ΡΑΜΙ dzień | ||||
/ɫ/ | ΛΑΥ serce | /ʔ/ | ΕΥΡΑ ważny | ||||
/k/ | ΚΑΛΑ palma kokosowa | Istnieje wariant z pionową strzałą zmiast dwóch pionowych grotów. |
/w/ | ΜΑΤΥΑ cud | |||
- | ΝΟΡΑ nieistnienie | Placeholder dla samogłosek |
Samogłoski
Litera | Wartość fonetyczna |
Nazwa litery | Komentarz | Litera | Wartość fonetyczna |
Nazwa litery | Komentarz |
---|---|---|---|---|---|---|---|
/a/ | Α | /o/ | Ο | ||||
/e/ | Ε | /i/ | Ι | ||||
/ʉ/ | Y | /ei̯/ | Η | ||||
/œʉ̯/ | ΕΥ | /ou̯/ | ΟΥ | ||||
/œʉ̯/ | ΑΥ | /ai̯/ | ΑΙ |
Ideogramy
Litera | Wymowa | Znaczenie | Komentarz | Litera | Wymowa | Znaczenie | Komentarz |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Τανγυα Tangua |
Tangia | Κοραε Korae |
Człowiek | ||||
Τηλαν Teilan |
Cesarz | Χατυ Hatu |
Mężczyzna | ||||
Υ I |
Przyimek dopełniaczowy | Odpowiednik angielskiego "of" | Ιννα Inna |
Kobieta | |||
Τηλεα Teilea |
Państwo | ||||||
Χαγιανο Hayano |
Król | ||||||
Ιτικορηρο Itikoreiro |
Republika | ||||||
Ελαλυν Elalun |
Plemiona | Patrz: Buania | |||||
Χαρανι Harani |
Pustynia | ||||||
Αρανκαλερα Arankalera |
Kolonia | Patrz: Atirai | |||||
-λερα -lera |
Formuje słowa | Odpowiednik angielskiego "-dom" |
Specyficzne logogramy tangijskie
Litera | Wymowa | Znaczenie | Komentarz | Litera | Wymowa | Znaczenie | Komentarz |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Ναραται Χαγιανορι Naratai Hayanori |
Królestwo Naratajskie | Τονγαμι Ιτικορηρο Tongami Itikoreiro |
Republika Tongami | ||||
Λυτα νι Φαρι Luta ni Fari |
Republika Lutafaryjska | Νομευραι Ιτικορηρο Nomeurai Itikoreiro |
Republika Nomeurajska | ||||
Γιο Ελαλυν Yo Elalun Busy |
Buania | Χιρανεα Hiranea |
Hiranea | ||||
Χαρανι υ Μαραο Harani i Marao |
Pustynia Marajska | Ορυμιλο νι Ρητικα Orumilo ni Reitika |
Królestwa Orumilo i Rejtiki | ||||
Χαρανι υ Τακανγαρι Harani i Takangari |
Pustynia Takangaryjska | Κυνατλα Χαγιανορι Kunatla Hayanori |
Królestwo Kunatla | ||||
Ακηρα Akeira |
Akeira | Ατιραι Atirai |
Atirai |
Cyfry
System dziesiętny. Liczby sygnalizuje się delikatnym kropkowym nacięciem nad liczbą. Poniżej przedstawiono zapis liczb od 1 do 20.
Stare, nieaktualne wersje
Link do pierwotnej wersji: Plik:Tangian cuneiform.png.