Ąndiry̆

✅	Niniejszy artykuł dotyczący Kyonu jest kompletny i jest ukończony.

Ąndiry̆ Ąndiry̆

Ąndiry̆ dominuje nad pobliską oazą jako najwyżej położone miejsce w okolicy. Położenie Ąndiry̆ na mapie Kyonu Wschodniego Język {{{Język}}} Lokalizacja Kyon Wschodni Krainy Saszkuigodia Państwa Szyszenia (Monarchia Olsów) Największe miasta {{{Miasta}}} Narody {{{Narody}}}

Ąndiry̆ (ols. Ąndiry̆ [ã͜ɯ̃ndirɯ́͜ɯ̀]) — samotne, wysokie na około 225 metrów wzgórze, wyrastające z półpustynnej równiny w środkowej części Księstwa Łubaszadzkiego, jednego z ośmiu księstw Szyszenii. Jest to najwyżej położone miejsce w promieniu blisko 100 kilometrów. Góruje więc nad okolicą, w tym nad położoną kilka kilometrów na zachód Oazą Snafhaską. Z tego powodu jest to miejsce o położeniu strategicznym. Na stokach wzgórza oraz w jego bezpośredniej okolicy wielokrotnie dochodziło do bitew między stornami dążącymi do przejęcia kontroli nad okoliczną równiną.

Ąndiry̆ jest także stanowiskiem archeologicznym o niezwykle bogatej historii. Miejsce to było zamieszkiwane w czasach prehistorycznych oraz starożytnych, w okresie chalkolitu, dolnej epoki brązu oraz górnej epoki brązu. Okoliczny obszar cieszył się wtedy znacznie bardziej sprzyjającym klimatem, wzgórze Ąndiry̆ górowało zaś nie nad półpustynią, lecz nad żyzną doliną rzeczną. Ąndiry̆ składa się z 15 różnych warstw archeologicznych, z których najpóźniejsza sięga czasów Wielkiej Wschodniej Wędrówki Ludów.

W kolejnych wiekach u stóp wzgórza, po jego zachodniej stronie, znajdowało się niewielkie miasto o tej samej nazwie. Skupione było wokół źródeł słodkiej wody tryskających z zachodnich stoków wzgórza i płynących w stronę Oazy Snafhaskiej. Źródła te otoczone były czcią, posiadały status świętych i życiodajnych wód. Z tego powodu miasto Ąndiry̆ posiadało charakter kultowy, pełniąc rolę jednego z dwóch głównych miejsc religijnych ceremonii dla mieszkańców Oazy Snafhaskiej. Miasto Ąndiry̆ nie istnieje już jednak w roku wspólnym. Zostało dotkliwie splądrowane podczas wojen Arewa Wielkiego i nigdy później nie zdołało się całkowicie podnieść ze zniszczeń tamtego okresu. Ostatecznie opuszczone zostało natomiast w roku 8839 EK , w wyniku pierwszego wielkiego ataku Kauradów na Monarchię Olsów.

Nazwa

Etymologia

Etymologia nazwy Ąndiry̆ nie jest pewna. Słowo kończy się typowym olseskim sufiksem słowotwórczym -y̆, mogącym oznaczać ojcowiznę, a więc miejsce pochodzenia człowieka lub rodu, używanym więc w nazwach mieszkańców poszczególnych miast, regionów lub w nazwach grup etnicznych. Czasami, chociaż dość rzadko, pojawia się również w nazwach miejscowych na obszarze Kyonu Wschodniego. Pochodzenia pozostałej części słowa poszukuje się w klasycznych ajniadzkich tekstach.

Rzeczywiście, na terenie środkowej Szyszenii odnaleziono kilka tabliczek ajniadzkich z czasów Wschodu Starożytnego, które zdają się wspominać o podobnie nazwanym miejscu. Są to teksty o naturze militarnej, wspominające o ruchach wojsk i przerzucie dodatkowych oddziałów do umocnionych fortyfikacji, pochodzą natomiast z okresu niedługo przed upadkiem Imperium Ajniadów. W tym kontekście kilkakrotnie pojawiają się frazy takie jak Ḫândroceliltur ("do twierdzy Ḫândro") oraz Hev Ḫândrocelil ("w twierdzy Ḫândro"). Zdaniem większości badaczy najlepszym kandydatem do roli tajemniczej "twierdzy Ḫândro" jest późnoajniadzka forteca, której ruiny tworzą najmłodszą warstwę archeologiczną na szczycie Ąndiry̆. Etymologia samego członu "Ḫândro" pozostaje jednak nierozwiązaną zagadką.

Nazwa szyszeńska oraz tambimska posiadają taką samą etymologię co nazwa olseska. Tarszyjska nazwa ANDIRU Andiru też jest bezpośrednim zapożyczeniem olseskim, istnieje jednak również alternatywna nazwa SYL Syl. Kauradzka nazwa ‍‍ᠪ᠊ᡓ‍ᠠᡚ‍ᢙ‍ᡄ‍ᡘᡇ ᠩ᠊ᡈ‍ᠹ Bjaçhžeğ-Ňoow zgodna jest ze stepową tradycją nadawania nowych nazw honoryficznych miejscom zwycięskich bitew, wywodzi się zaś od imienia kauradzkiego dowódcy, który zniszczył w 8839 EK miasto Ąndiry̆. Po kejreńsku nazwę tego miejsca przetłumaczyć można jako "świątynia ptaków".

Nazwy w językach obcych

Język	Nazwa
Języki kyońskie
olseski	Ąndiry̆ Ąndiry̆ /ã͜ɯ̃ndirɯ́͜ɯ̀/
szyszeński	-
tambimski	-
tarszyjski	ANDIRU, SYL Andiru, Syl /ãndiʁu/, /syl/
kauradzki	‍‍ᠪ᠊ᡓ‍ᠠᡚ‍ᢙ‍ᡄ‍ᡘᡇ ᠩ᠊ᡈ‍ᠹ Bjaçhžeğ-Ňoow /'bʐat͡ɕʰ.ʑɛɢ‿ŋɔːɰ/
kejreński	Ղամն Իզօլակեպ Ġamn Izulakep /ɣɑmn i'zulɑkɛp/

Położenie

Ąndiry̆ znajduje się na wschód od Oazy Snafhaskiej, pośrodku wielkiej równiny tworzącej centralną część szyszeńskiego Księstwa Łubaszadzkiego. Stoki wzgórza są przeważnie dość łagodne, z wyjątkiem północno-zachodniej strony, gdzie wytworzyły się formacje klifowe oraz wąwóz, wyżłobiony przez spływający z góry potok. Jest on relatywnie płytki, jednak bardzo wartki, szybko płynący. Bierze swe źródła z groty, położonej w środkowej części północno-zachodniego zbocza.

W bezpośredniej okolicy groty rośnie duża liczba drzew, zielonych krzewów i kwiatów, co wyraźnie odróżnia ją od znacznie suchszego otoczenia. Teren ten jest również siedliskiem wielu ptaków. Motyw ptasiego śpiewu nad życiodajnymi źródłami jest jednym z motywów nieustannie przewijających się w opisach Ąndiry̆. Miejsce to przez tysiąclecia było otoczone czcią. Zielone są także brzegi strumienia. To nad nim, u stóp sanktuarium otaczającego święte źródła, zbudowano miasto Ąndiry̆ z użyciem lokalnego beżowego kamienia. W roku wspólnym miasto to jest ruiną, a jego części położone najbliżej strumienia zarosły krzewami oraz drzewami, wyrastającymi pośród zniszczonych domostw i murów.

Na szczycie wzgórza znajdują się znacznie starsze ruiny, składające się z 15 warstw archeologicznych. Do najbardziej rozbudowanych należą warstwy VII-XI oraz XV. Warstwy VII, VIII, XIX, X oraz XI przypadają na okres dolnej epoki brązu. Reprezentują pokaźnej wielkości osadę darmijską, wraz ze świątynią na samym szczycie wzgórza. Ostatnia, a więc najmłodsza i położona najbliżej powierzchni warstwa, to bardzo duża forteca ajniadzka z czasów późnego Wschodu Starożytnego. Jej fundamenty są widoczne aż do dzisiaj na szczycie Ąndiry̆.

Historia

Ruiny miasta Ąndiry̆ stanowią przygnębiające świadectwo niszczycielskiej siły Kauradów oraz innych stepowych najeźdźców.

Ąndiry̆ zamieszkane było już od czasów prehistorycznych. Najstarsze warstwy archeologiczne identyfikowane są z okresem swerżyckim. Wiadomo o nich jednak bardzo niewiele. Szczyt Ąndiry̆ został znacząco rozbudowany w dolnej epoce brązu, szczególnie w okresie tarwaskim. Powstała tam wtedy bardzo duża osada (warstwy VII-XI), zbudowana z szarego oraz beżowego kamienia, metodą murarstwa cyklopowego, bez użycia zaprawy. Otoczona była murem. Pod koniec okresu tarwaskiego znacząco rozbudowano obiekt kultowy położony na samym szczycie wzgórza, tworząc wysoką na 9 metrów świątynię o piramidalnym kształcie. Ze względu na swoją wysokość i położenie na samym szczycie Ąndiry̆, świątynia-piramida była zapewne widoczna z okolicznej równiny z odległości wielu kilometrów.

Szczyt został niemalże całkowicie opuszczony wraz z końcem cywilizacji darmijskiej. Co ciekawe jednak, świątynia-piramida była wyjątkiem. Była ona co najmniej trzykrotnie odbudowywana i rekonstruowana (warstwy XII, XIII i XIV), głęboko w okresie górnej epoki brązu. Może to świadczyć o zachowaniu się dawnych darmijskich wierzeń w tym regionie całe tysiąclecia po ich zaniku w pozostałych częściach Wschodu. Świątynia została jednak w pewnym momencie ostatecznie opuszczona. Trwała przez kolejne stulecia jako ruina, progresywnie niszczejąc. W drugiej połowie okresu klasycznego Wschodu Starożytnego świątynia została rozebrana (z wyjątkiem fundamentów), a na jej miejscu zbudowano ajniadzką fortecę (warstwa XV, ostatnia). Dzięki strategicznemu położeniu zapewniała ona ajniadzkiemu imperium kontrolę nad okoliczną równiną oraz przebiegającą u stóp góry rzeką Ŝvaeryazhi. Forteca przetrwała dłużej niż imperium, które ją stworzyło. Była ona bowiem dalej zamieszkana w trakcie Wielkiej Wschodniej Wędrówki Ludów. W pewnym momencie została jednak opuszczona, zapewne około roku 3350 EK .

Spekuluje się, że jej ostatni mieszkańcy zeszli ze szczytu i przenieśli się w dół, w okolice źródeł i strumienia na północnych i zachodnich zboczach. Mogło mieć to związek z postępującym wysuszaniem się, pustynnieniem i pogarszającym się klimatem w regionie, przez które coraz ciężej było zaopatrzać szczyt w wodę. To dało zaś początek miastu Ąndiry̆. Ostatni mieszkańcy fortecy stali się zarazem pierwszymi mieszkańcami nowej osady. Forteca na szczycie wykorzystywana była jeszcze kilkakrotnie w historii jako strażnica, wieża obserwacyjna i miejsce ostatniej linii obrony, do której wycofać mogli się mieszkańcy Ąndiry̆ w desperackich sytuacjach. Z każdą bitwą forteca niszczała jednak coraz bardziej. Niektóre jej części wykorzystano także jako materiały budowlane w samym mieście Ąndiry̆. Do roku wspólnego z fortecy nie zostało więcej niżli same fundamenty i przebijające się miejscami z ziemi fragmenty murów.

Nowe Ąndiry̆ było początkowo niewielką wioską, skupioną w okolicy wejścia do groty. Wciągu kolejnych stuleci rozrosło się, wraz ze zwiększeniem się religijnego znaczenia sanktuarium, które szybko powiązane zostało z praktykami religijnymi pobliskiej Oazy Snafhaskiej. Mieszkańcami miasta, podobnie jak Oazy Snafhaskiej oraz okolicznej równiny, była przede wszystkim ludność posługująca się językiem tełatryjskim, a także wczesną formą języka tarszyjskiego.

Do roku tereny 3500 EK Ąndiry̆ znalazły się w orbicie wpływu II Państwa Szyszeńskiego. Państwo to stało się pierwszym prawdziwym hegemonem tej części świata od czasu upadku Ajniadów i końca Wschodu Starożytnego. Rozwój lokalnych stylów kultury materialnej, nawiązujących do dawnych tradycji, oraz relatywnie niewielka ilość dóbr szyszeńskich z tego okresu, świadczą jednak o tym, że Ąndiry̆ albo nie znajdowało się bezpośrednio w granicach II Państwa Szyszeńskiego, albo też cieszyło się ogromną autonomią. W latach 5017 EK - 6050 EK Ąndiry̆ wchodziło w skład niepodległego organizmu państwowego skupionego wokół Oazy Snafhaskiej, zyskując status świętego miasta i czołowego miejsca kultu w regionie.

W roku 6050 EK miasto Ąndiry̆ zostało złupione przez wojska szyszeńskie. Nie weszło jednak w skład nowoutworzonego III Państwa Szyszeńskiego. Zamiast tego stało się częścią kolejnego niepodległego państwa obejmującego równiny dookoła Oazy Snafhaskiej. Wkrótce potem, w roku 6310 EK , Ąndiry̆ zostało zdobyte i złupione przez kejreńskie wojska Arewa Wielkiego. Według lokalnej legendy, sam zwycięski (a później deifikowany) król miał wdrapać się na szczyt góry Ąndiry̆, i stojąc na ruinach dawnej twierdzy spoglądać stamtąd w stronę Wszechoceanu. Ąndiry̆ było częścią kejreńskiego imperium aż do jego podziału w 6512 EK . W czasie kejreńskich wojen domowych o miasto oraz wzgórze toczyły się zacięte walki, które znacząco zmniejszyły liczbę ludności. W 6550 EK liczba mieszkańców Ąndiry̆ była niemal trzykrotnie mniejsza niż w czasach przed pierwszym wielkim szyszeńskim złupieniem miasta w 6050 EK .

W okresie między 6512 EK a 8590 EK Ąndiry̆ ponownie cieszyło się niepodległością jako część Państwa Snafhaskiego. Charakter regionu uległ jednak drastycznym zmianom w porównaniu z poprzednimi erami. Wojny kejreńskie doprowadziły do znaczącej depopulacji regionu, upadek III Państwa Szyszeńskiego w 6816 EK doprowadził zaś do załamania handlu, kryzysu ekonomicznego i zapaści cywilizacyjnej. Ąndiry̆ i Oaza Snafhaska stały się celem ogromnej migracji szyszeńskiej. Do roku 7500 EK Szyszenowie całkowicie wyparli lub zasymilowali dawną ludność ajniadzkiego pochodzenia.

W roku 8590 EK Ąndiry̆ zostało podbite przez wojska IV Państwa Szyszeńskiego, podobnie jak cały obszar Oazy Snafhaskiej stając się częścią Księstwa Łubaszadzkiego. Rządy IV Państwa Szyszeńskiego, a od 8718 EK Monarchii Olsów, były dla Ąndiry̆ srebrnym wiekiem, czasami gwałtownej odbudowy oraz prosperity. Sanktuarium oraz święte źródła odzyskały dawny status, stając się jednym najważniejszych miejsc kultu w tej części Szyszenii. Populacja zwiększyła się gwałtownie. Prócz języka szyszeńskiego powszechnie występował także język olseski.

Historia Ąndiry̆ jako bogatego i dobrze rozwijającego się miasta dobiegła końca nagle i w dramatycznych okolicznościach. W roku 8839 EK miał miejsce pierwszy najazd wojsk kauradzkich na ziemie olseskie. Hordy stepowych barbarzyńców wdarły się głęboko w tereny Szyszenii, docierając aż do Ąndiry̆. Nadejście Kauradów było zaskoczeniem dla mieszkańców miasta, koczownicy zdołali je więc wziąć z marszu. Ich dowódca, imieniem Bjaçhžeğ (kaur. ‍‍ᠪ᠊ᡓ‍ᠠᡚ‍ᢙ‍ᡄ‍ᡘᡇ 'bʐat͡ɕʰ.ʑɛɢ) nakazał doszczętne złupienie miasta. Wyrżnięto wszystkich jego mieszkańców, a ich ciała ułożono w stosach przed bramami. Jedynie garstka zdołała uciec do ruin starożytnej fortecy na szczycie Ąndiry̆, gdzie miała miejsce ich desperacka, ostatecznie zaś nieudana, obrona. Kauradowie ochrzcili ruiny Ąndiry̆ mianem Tryumfu Bjaçhžeğ'a i wycofali się, obładowani zrabowanym złotem i kosztownościami. Ąndiry̆ było najdalszym miejscem do którego Kauradowie dotarli podczas tej wojny. Z uwagi na swoją totalną anihilację stało się także jej symbolem oraz symbolem kauradzkiego barbarzyństwa w umysłach mieszkańców Monarchii Olseskiej. Nigdy później nie zostało zasiedlone.

Galeria

• 
  Rekonstrukcja piramidalnej świątyni darmijskiej stojącej na szczycie wzgórza przed powstaniem w tym miejscu ajniadzkiej fortecy.
• 
  Bronie z brązu odnalezione w ruinach fortecy.
• 
  Architektura darmijska oraz ajniadzka opierały się na murarstwie cyklopowym.
• 
  Odnaleziona w Ąndiry̆ moneta pochodząca ze złotego okresu miasta, około roku 5500 EK. Symbolika wskazuje na silne tradycje ajniadzkie.