Geologiczna historia Kyonu
| K Y O N Czytasz artykuł z serii Kyon. |
Astronomia: Kyon i Space Engine · układ planetarny Kynografia: Projekt Kyon (Rozszerzenia i alternatywy) · Planeta Kyon · Paleokynologia · Klimat Kyonu (Wielbłąd i Rekin) · biologia · historia (Wielka linia czasu) · Nazewnictwo chronologiczne Listy: państw (analogie do Ziemi) · języków · imion · miejsc · regionów · ludów · topograficzne · miast · cywilizacji · religii · ras · kontrowersji Cywilizacja: nauka i technika · systemy miar · historia po 8973 · historia piśmiennictwa · kalendarze · kyońska twórczość · ciekawostki Najlepiej opisane państwa: Tangia · Ajdynir · Państwo Neszów · Siedmiomieście · Monarchia Olsów · Erutia · Tarum · Muria · Szur |
Geologiczna historia Kyonu (paleokynologia) — zagadnienie zajmujące się historią Kyonu jako planety, szczególnie geologiczną. Zagadnienie niszowe, jako że projekt Kyon opisuje lata działań swojej ludzkości, szczególnie koncentrując się na tak zwanym roku wspólnym 8973 EK, będącym cywilizacyjnie odpowiednikiem ziemskiego XV wieku. Szczególnie duże prace na polu paleokynologii wykonał w 2021 roku Henryk Pruthenia, opisując model standardowy, nazwany następnie jego imieniem. Alternatywny dla niego model węglowy (tzw. ancient flora), występujący w kilku różnych wersjach, nie posiada jeszcze opisu paleokynologicznego.
Model standardowy (henrykowski)
Model standardowy (henrykowski) jest domyślnym modelem dla projektu Kyon. Charakteryzuje się on znaczną dominacją supereonu azoiku (czy, właściwie, abiotyku), podczas którego od formacji planety do ok. 3,2 mln lat temu (1,2 mln lat ziemskich) Kyon był jałowy, a następnie doszło do prawdopodobnie celowego (na drodze terraformacji) przekształcenia atmosfery planety z beztlenowej na tlenową, wraz ze wprowadzeniem życia w niemal wszystkich występujących na niej obecnie formach.
Azoik
Przez prawie 10 miliardów lat kyońskich (ok. 3,5 mld lat ziemskich) Kyon był martwą przestrzenią targaną wiatrami i falami oceanów. Po uformowaniu się pierwszych oceanów 8 mld lat temu (3,2 mld lat ziemskich) temu nastał długi i stabilny okres naprzemiennego formowania się i rozłączania mas lądowych. Około 1,9 mld lat temu (0,7 mld ziemskich) rozpoczęła się era globalnych zlodowaceń, która zakończyła się 50 mln lat później (135 mln lat ziemskich) I Globalnym Zlodowaceniem. W tym czasie, masy lądowe rozłożone wokół bieguna południowego zostały całkowicie pokryte lądolodem. Wraz z akumulacją dwutlenku węgla w atmosferze, globalne temperatury zaczęły wzrastać, a 1,45 mld lat temu (0,54 mld lat ziemskich), lądolód całkowicie ustąpił. Kontynenty zaczęły dryfować na północ, nabierając powoli znanych współcześnie kształtów. W tym okresie wykształciły się już pasma górskie, rzeki rzeźbiły swoje koryta, by zostać pogrzebanymi wydmami pustyń.
W skutek katastrofy kosmicznej 1,01 mld lat temu (0,380 mld lat ziemskich) temu doszło do kolejnego załamania klimatu i rozpoczęło się II Globalne Zlodowacenie. Dzięki bardziej centralnemu rozłożeniu lądów istnieje prawdopodobieństwo, że nawet obszary tropikalne i równikowe pokryte były grubą warstwą lodowców. Wędrujące masy lodu płaszczyły góry i były w stanie przenosić materiał skalny na olbrzymie odległości. Jednak tak jak przy I Globalnym Zlodowaceniu, w wyniku aktywności wulkanicznej klimat ponownie ocieplił się, i 710 mln lat temu (265 mln lat ziemskich) lód ustąpił nawet z obszarów podbiegunowych. Przyrost gazów cieplarnianych spowodował dalsze podniesienie globalnych temperatur. Spekuluje się, że na biegunie południowym panował tropikalny klimat, a sformowane w wyniku nagłego odparowania wody osady mineralne wskazują na możliwość przekroczenia temperatury wrzenia wody w pasie równikowym. Rzeki i jeziora tego obszaru okresowo zagotowywały się.
Wraz z powolnym ustaniem aktywności wulkanicznej doszło do kolejnego spadku temperatur. Około 510 mln lat temu (190 mln lat ziemskich) klimat ustabilizował się i zaczął przypominać ten znany współcześnie. W okresach 412 - 399 mln lat (154 - 149 mln lat ziemskich) oraz w okresie pomiędzy 360 a 310 mln lat (135 - 116 mln lat ziemskich) temu doszło do lokalnych zlodowaceń na terenach okołobiegunowych. 273 mln lat (102 mln lat ziemskich) temu globalne temperatury ponownie spadły. Lądolody pokryły całkowicie obszary strefy polarnej i umiarkowanej. Rozpoczęło się III Globalne Zlodowacenie. Charakteryzowało się bardziej łagodnym od swoich poprzedniczek. Strefy tropikalne w okresie letnim pozostawały wolne od lodu, a tylko zimą pokrywały się grubą warstwą śniegu. Inną cechą wyróżniającą był czas trwania III Gl. Zlodowacenia – 238 mln lat (89 mln lat ziemskich) temu lądolód ustąpił z obszarów pasa umiarkowanego. Choć klimat był surowszy i nieco chłodniejszy niż obecnie, mało się różnił od współczesnej epoki.
Znana kynografia świata ukształtowała się w przeciągu ostatnich 200 milionów lat (75 milionów lat ziemskich). 190 mln lat (70 mln lat ziemskich) temu kontynent dewijski oddzielił się od kontynentu Północnego, 175 milionów lat (65 milionów lat ziemskich) temu ukształtował się superkontynent Pangea (Kynogea?[1]), 160 milionów lat (60 mln lat ziemskich temu) zaczęły wypiętrzać się m.in. Białe Góry i Dach Świata, 110 milionów lat (41 mln lat temu) temu Atirai zaczęła się formować na miejscu lokalnej plamy gorąca, 95 mln lat (35 mln lat ziemskich) temu Kaori (Tangia) i Pinu utraciły połączenie lądowe, a 54 milionów lat (20 mln lat ziemskich) temu Morze Słone zostało ostatecznie odcięte od Wszechoceanu. Wraz z ostatecznym uformowaniem się współczesnego superkontynentu, klimat zaostrzył się. 51 milionów lat (19 mln lat ziemskich) temu rozpoczęła się seria małych zlodowaceń i interglacjałów. Zlodowacenia miały miejsce w przedziałach pomiędzy:
- 51 mln (19 mln lat ziemskich) - 43 mln (16 mln lat ziemskich),
- 35 mln (13 mln lat ziemskich) - 32 mln (12 mln lat ziemskich),
- 29,75 mln (11,1 mln lat ziemskich) - 28 mln (10.5 mln lat ziemskich),
- 24 mln (9 mln lat ziemskich) - 16 mln (6 mln lat ziemskich) oraz
- 7 mln (2,6 mln lat ziemskich) - 3,2 mln (1,2 mln lat ziemskich).
W tym czasie, 29,75 mln (11,1 mln lat ziemskich) miliona lat temu w Kyon uderzył duży bolid, tworząc znajdującą się w Nuarii formację Beta (patrz: Tsiqaxus). Tak zakończyła się najdłuższa epoka w historii planety, Archaik.
Zoik
Blisko dokładnie 3.2 mln lat (1,21 mln lat ziemskich) temu doszło do całkowitej reformacji atmosfery (teoria terraformacji Kyonu). Dawna atmosfera redukcyjna składająca się głównie z azotu, dwutlenku węgla i śladowych ilości gazów szlachetnych została zastąpiona atmosferą zawierającą prawie współcześnie obecną ilość tlenu na poziomie około 21%. Sama geneza tego procesu, jej dokładny przebieg i przyczyny pozostają całkowicie nieznane. Badania nad tym zagadnieniem, mające między innymi ustalić dokładną datę przemian pneumogenu, z oczywistych przyczyn zostały przerwane. Wiemy jednak, że cały proces miał wybitnie nagły oraz globalny przebieg. Spekuluje się, że proces całkowitego przeobrażenia atmosfery trwał od 25 lat (10 lat ziemskich) do maksymalnie 800 lat (300 lat ziemskich), z dużym prawdopodobieństwem pierwszej wartości.
Nie jest pewne, co się działo na Kyonie w tym krótkim okresie, ani co spowodowało nagłe przemiany. Znane są jednak następstwa tego procesu. Na całym świecie w oceanach, morzach, rzekach, odległych od siebie jeziorach, na powierzchni lodowców, pustyń strefy deszczowej i umiarkowanej pojawiła się zróżnicowana flora glonów, mchów, porostów, bakterii i żywiących się nimi pierwotniaków. Akumulacja martwej materii organicznej pochodzenia roślinnego doprowadziła do wytworzenia gleby. Okres ten zwany brioikiem trwał około 135 tys. lat (50 tys. lat ziemskich) i zakończył się pojawieniem się traw i drzew iglastych nalądzie, a w morzach pierwszych zwierząt – gąbek, koralowców i liliowców. Zmiany te zaowocowały utworzeniem się olbrzymich raf kolorowych i pojawieniem się pierwszych prostych łańcuchów pokarmowych. Powierzchnie lądów porosły olbrzymie lasy roślin nagonasiennych, a obszary o niewystarczającej dla ich utrzymania ilości deszczu samopylne trawy. Po pojawieniu się lasów iglastych oraz rozwiniętej gleby pojawiły się pozostałe gatunki roślin, które znamy obecnie, a także zwierzęta. Należy podkreślić, że nie są znane żadne pozostałości zwierząt na lądach z wcześniejszych stadiów transformacji. Fauna, podobnie jak flora, pojawiła się na świecie nagle, tworząc powoli kompleksowe ekosystemy, które znamy dzisiaj. Różniły się one od współczesnych tylko ilościowo, zawierając już wszystkie znane nam gatunki. Cały proces tworzenia lasów iglastych trwał 845 tys. (315 tys. lat ziemskich), by przez następne 1,35 mln lat (0,500 mln lat ziemskich) fauna i flora przybrały obecną formę.
Szkic podziału
| Epoka | Cechy | Okres trwania [mln lat kyońskich] |
Okres trwania [mln lat ziemskich] | ||
|---|---|---|---|---|---|
| Supereon | Eon | Era | |||
| AZOIK | Hadeik | Początkowy okres tworzenia się planety. | 10200 - 9400 | 3800 - 3500 | |
| Starszy azoik | Hydrogen | Uformowanie się litosfery planety. Pierwsze znane skały są znane właśnie z tego okresu. Powstanie globalnego oceanu. | 9400 - 8000 | 3500 - 3200 | |
| Archaik | Długi okres o stabilnym, umiarkowanym klimacie. Wytworzenie się wielu rud, kratonów, pierwsze superkontynenty. | 8000 - 1900 | 3200 - 700 | ||
| Młodszy azoik | Kriogen | Wokół bieguna południowego utworzyły się lodowce, które z czasem pokrywają najprawdopodobniej całą powierzchnię planety. | 1900 - 1450 | 700 - 540 | |
| Potamoik | Powolny dryft kontynentów na północ, obecność pasm górskich i rzek. | 1450 - 1010 | 540 - 380 | ||
| Boreogen | Drugie globalne zlodowacenie. Lądolód obecny nawet na równiku. Burzenie gór przez lądolód. | 1010 - 710 | 380 - 265 | ||
| Earoik | Stabilny umiarkowany klimat. Dalszy dryf kontynentów | 710 - 608 | 265 - 227 | ||
| Feroik | Najwyższe temperatury w historii planety. Okresowe wygotowywanie się jezior i rzek strefy równikowej. | 608 - 510 | 227 - 190 | ||
| Oporoik | Ciepły, lecz bardziej umiarkowany klimat. Powolne ochłodzenie. | 510 - 412 | 190 - 154 | ||
| Chimoik | Okres lokalnych zlodowaceń w obszarach polarnych. | 412 - 273 | 154 - 102 | ||
| Pseudokriogen | Ostatnie globalne zlodowacenie w historii planety. Lądolód zajmuje obszary umiarkowane i podzwrotnikowe. Na równiku opady śniegu. | 273 - 238 | 102 -89 | ||
| Geogen | Umiarkowany, lecz surowy klimat. Ostateczne uformowanie się Pangei. Rozejście się Dewii i Kontynentu Północnego. | 238 - 160 | 89 - 60 | ||
| Orogen | Rozpoczyna się orogeneza najwyższych łańcuchówgórskich, takich jak Białe Góry, Dach Świata. | 160 - 51 | 60 - 19 | ||
| Chionoik | Okres przeplatających się interglacjałów i glacjałów. | 51 - 3,2 | 19 - 1,2 | ||
| ZOIK | Pneumogen | Reformacja atmosfery planety. Pojawienie się życia. | 3,2 - 3,075 | 1,2 - 1,15 | |
| Brioik | Okres globalnego rozwoju flory w wodach słodkich i słonych, rozwój mchów i porostów lądowych. | 3,2 - 3,075 | 1,2 - 1,15 | ||
| Hileogen | Pojawienie się lasów iglastych i traw. | 3,075 - 2,235 | 1,15 - 0,835 | ||
| Ekogen | Pojawienie się zwierząt i formacja ekosystemów. | 2,235 - 0,78 | 0,835 - 0,29 | ||
| Antropogen | Pojawienie się ludzi i dalsza ewolucja ekosystemów. | 0,78 - 0,43 | 0,29 - 0,16 | ||
| Synerchoma | Ostateczne ukształtowanie współczesnego klimatu. Ekosystemy przystosowują się do ludzi, rolnictwo. | 0,43 - 0,00011 | 0,16 - 0,00004 | ||
Inne modele Kyonu
- Główny artykuł: Rozszerzenia i alternatywy Kyonu
Ancient Flora (Starożytna Flora) i Ancient Flora+ (Starożytna Flora Plus)
Jest to model stosowany szeroko przez Canisa i w pewnym stopniu przez Borlacha. Zakłada skrócenie supereonu azoiku (abiotyku) do 1,34 miliarda (0,5 mld lat ziemskich) temu, kiedy Kyon prawdopodobnie samodzielnie wykształcił organizmy fotosyntetyczne, które zdominowały planetę. W tym modelu, to właśnie ich istnienie i przesycenie atmosfery 02 i masowe wchłonięcie CO2 spowodowało wielokrotnie masowe zlodowacenia Kyonu, które miały działanie samoograniczające. Kyon w tym czasie przechodził przez pulsacyjne cykle w geologicznej skali rozkwitu i zamarznięcia.
Kyon nigdy nie wykształcił w tym okresie organizmów zwierzęcych, złożonych bakteryjnych czy wyższych grzybów, z wyjątkiem drobnych organizmów wapiennych zdolnych tworzyć marmur i wapień, oraz bakterii rozkładających miękką materię roślinną (ale nie korę czy drewno). W tym okresie powstały na Kyonie olbrzymie złoża paliw kopalnych. Występowanie tych właśnie organizmów wapiennych stanowi główną cechę odróżniającą model Starożytnej Flory Plus od zwykłej Starożytnej Flory. Trzeci supereon rozpoczyna się terraformacją opisywaną przez model standardowy oraz wprowadzeniem na Kyon zwierząt (stąd nazwa ostatniego supereonu "zoik"), a także zaawansowanych bakterii oraz grzybów wyższych.
Szkic podziału
| Supereon | Okres trwania [mln lat kyońskich] |
Okres trwania [mln lat ziemskich] |
|---|---|---|
| Abiotyk | 10200 - 1340 | 3806 - 500 |
| Hortyk[2] | 1340 - 3,2 | 500 - 1,2 |
| Zoik | 3,2 - obecnie | 1,2 - obecnie |
Modern Carboniferous (Współczesny karbon)
- Główny artykuł: Rozszerzenia i alternatywy Kyonu